ΕΧΟΥΝ ΟΙ ΣΗΜΕΡΙΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ ΤΟΥΣ; (ΜΕΡΟΣ Δ΄): ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑ

   

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΒΑΘΗΣ

Εικόνα 1: Το θέμα (επαρχία) των Ελλαδικών από το 695 έως και τα τέλη του 8ου αιώνος. Ιδρύθηκε το 698 και πρώτος στρατηγός της ήταν ο Λεόντιος. Κατά της αρχές του ενάτου αιώνος το θέμα αυτό όπως και άλλα κατετμήθη σε επιμέρους θέματα, Η κατάτμηση αυτή διεκπαιρεώθηκε ως τον δέκατο αιώνα. Εδώ εικονίζεται το θέμα των Ελλαδικών και τα επιμέρους προκύπτοντα κατακερματισθέντα από την προηγούμενη διοικητική οντότητα θέματα: Δυρραχίου, Νικοπόλεως, Θεσσαλονίκης, Ελλάδος (ή Ελλαδικών), Πελοποννήσου, Κυκλάδων, Κρήτης, Κεφαλληνίας. Η εικόνα είναι περεταίρω επεξεργασμένη, αντλούμενη εκ του παρόντος ιστολογίου: http://vizantinaistorika.blogspot.com/2016/06/blog-post_36.html

Γ΄.ΙΙ) Ανασύνθεση των γεγονότων: Οι Έλληνες κατά την πρώτη εισβολή των Σλάβων

  

     Οι φυγάδες, προσεγγίζουν περιοχές παραθαλάσσιες για να κτίσουν νέα οικήματα. Τρανότερο παράδειγμα αποτελεί η Μονεμβασιά ή άλλες παραθαλάσσιες ή εγγύτερα στην θάλασσα πόλεις ισχυροποιούνται πληθυσμιακά από εγκατάσταση αυτοχθόνων άλλων περιοχών, επί παραδείγματι η Μεθώνη, η Κορώνη, το κάστρο της νης,  και η Μεσσήνη της οποίας ο πληθυσμός, μεταφέρθηκε νοτιότερα κτίζοντας πόλη συνώνυμη της πρώτης. Η ποιοτική ανθεκτικότητα των τειχών της, προσέφερε ασφάλεια. Επίσης, η Κυπαρίσσια διέθετε ασφαλείς οχυρώσεις. Μετωνομάσθη σε Αρκαδιά, λόγω την εισροή Ελλήνων Αρκάδων στην πόλη.  Πολλά αστικά κέντρα, επίσης παρέμεναν ισχυρά και στην δυτική Πελοπόννησο, όπως η Πάτρα. Τούτο τεκμηριώνεται από την συμμετοχή επισκόπων ή απεσταλμένων αυτών στην εβδόμη (Ζ΄) Οικουμενική Σύνοδο. Επί παραδείγματι, ο Ιερομόναχος Ιωάννης, ο απεσταλμένος εκπρόσωπος  των Πατρών[1].

           Το Χρονικό της Μονεμβασιάς, περιγράφει την ολοκληρωτική φυγή των Πατρινών προς την Κάτω Ιταλία, αλλά αντιφάσκει γράφοντας για Πολιορκία των Πατρών.  Τούτο ερμηνεύεται στο ότι η φυγή δεν έλαβε χώρα, εξαιτίας της επισφαλούς κατάστασης της ζωής των αυτοχθόνων, αλλά μάλλον για μία καλύτερη διέξοδο προς την θάλασσα, προς δημιουργία οικισμών, που θα εξασφάλιζαν το εμπόριο των Θαλασσίων δρόμων, την στιγμή που η ύπαιθρος της Αχαΐας η οποία κατοικείτο από Έλληνες, είχε ταυτοχρόνως ατονήσει. Οι Γιαννόπουλος και Σαββίδης, Αβραμέα, Τσουλκανάκης ομοφώνως συνηγορούν για το γηγενές του πληθυσμού της Πάτρας[2]. 

               Επιπλέον, καθίσταται επιτακτική ανάγκη η διεξαγωγή εμπορίου δια θαλάσσης. Οι οικισμοί που κτίζονται παραθαλάσσιοι,  εγγύς της θαλάσσης, ή σε νησίδες ήτοι Ρόμβος(=Ορόβη), Πιτυούσες (=Σπέτσες), Δασκαλειό, και άλλες, συνδέονται με το θαλάσσιο ναυτικό  εμπορικό και συγκοινωνιακό δίκτυο, αποτελώντας μέρη αυτού, δημιουργώντας ένα βέλτιστο εμπορικό δίκτυο, ή δημιουργώντας νέες θαλάσσιες πορείες.

  

   Δ΄ Η ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ

        Ο Στρατηγός της Ελλάδος δεν ήταν ασήμαντος ή χωρίς στρατιωτική δύναμη όπως φρονούσε μερίδα ιστορικών στο παρελθόν, ούτε ότι η Ελλάδα ερήμωσε από Έλληνες. Η εικονοκλαστική εξέγερση  του φίλαρχου  Κοσμά (18 Απριλίου 727 μ.Χ.) και του στρατηγού της Ελλάδος του Αγαλλιανού και του Σταφάνου, με την υποκίνηση του εικονοκλάστη πατριάρχη Ρώμης για να ανατραπεί ο εικονομάχος αυτοκράτωρ, Λέων Γ’ ο Ίσαυρος,  αποτελεί τρανότατο παράδειγμα δημογραφικής του ελληνικού πληθυσμού ακμαιότητος και όχι ριζικής πληθυσμιακής καθόδου[3]. Αποκλείεται οι Σλάβοι να απάρτιζαν το στράτευμα και ταυτόχρονα να δηώνουν την Πελοπόννησο. Αλλά ο φιλόδοξος Κοσμάς δεν θα κατορθώσει να γίνει Αυτοκράτωρ. Ο στόλος τους ηττήθηκε έξω από την Κωνσταντινούπολη, από το υγρό πυρ των αυτοκρατορικών εικονομαχικών δυνάμεων.

     Αξιοπρόσεκτο φαίνεται και το περιστατικό της πανώλης στην Κωνσταντινούπολη. Το 755, ο Κωνσταντίνος ο Ε΄ συγκέντρωσε πληθυσμούς από την Ελλάδα και το νησιωτικό συγκρότημα του Αιγαίου πυκνώνοντας τον πληθυσμό της Ρωμαϊκής πρωτευούσης, ως επίλυση του δημογραφικού προβλήματος αυτής, εξαιτίας του λοιμού που ξέσπασε την Κωνσταντινούπολη[4]. Και εδώ προκύπτει ο συλλογισμός, ότι αφού ο Ελληνικός πληθυσμός αποδεκατίσθηκε πως δύναται να ο Αυτοκράτωρ να συγκεντρώνει πληθυσμό από τις περιοχές αυτές. Συν το γεγονός ότι ο αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος επιστρατεύει 2.660 πολεμικά πλοία, επανδρωμένα από άνδρες όλων των θεμάτων[5]. 

     Με τον δια της ατόπου απαγωγής διεκπεραιωθέντα συλλογισμό μας, προκύπτει ότι και στην περίπτωση που ο ίδιος (767 μ.Χ.)  συνωστίζει  οικοδόμους από τον ηπειρωτικό Ελλαδικό χώρο το Αιγαίο και την Θράκη και κατόπιν κελεύσματος εκ του ιδίου του αυτοκράτορος, τους αποστέλλει στην Κωνσταντινούπολη για να επισκευάσουν το υδραγωγείο του Βαλεντινιανού αποβλέποντας στη βελτίωση της ποιότητος της υδροδοτήσεως στην Κωνσταντινούπολη, αυτή η κίνηση δεν μαρτυρεί  την δημογραφική ελάττωση των Ελλήνων. Τουναντίον την διαψεύδει[6].

        Αποκλείεται να είχαν οι εργάτες και οι έποικοι, απαρτιστεί από Σλάβους, διότι αφενός μεν, κάθε άλλο παρά φιλικοί δείχνουν εξαιτίας των ληστρικών επιδρομών, αφετέρου δε, ήταν μη αφομοιώσιμοι, άρα η επικοινωνία θα καθίστατο δυσπρόσιτη και εκείνοι δεν θα ενδείκνυνται προς εργασία. Μάλιστα, το επάγγελμα των εργατών ήταν οι επονομασάμενοι οστρακάριοι, ειδικευμένοι στην στεγανοποίηση δεξαμενών. Το ότι για ένα τόσο σπάνιο επάγγελμα εκλήθησαν 500 οστρακάριοι από την Ηπειρωτική Ελλάδα, τεκμαίρει ασυζητητί, τον πεπυκνωμένο πληθυσμό γηγενών Έλλήνων έναντι των Σλάβων επήλυδων. Στην δεύτερη περίπτωση, ο Θεοφάνης δεν μνημονεύει ούτε ένα, περί ασυνεννοησίας γεγονός επιβεβαιώνοντας την ελληνική εθνικότητα των οικοδόμων και των τεχνιτών. Τούτο ενισχύεται και από την σκέψη, ότι μηδέποτε ένας αυτοκράτωρ θα βασιζόταν σε έστω και λιγοστής κακής ποιότητος οικοδόμους. Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, είναι το ότι κάλεσε  επίσης τεχνίτες και από την μικρά Ασία οι οποίοι είναι Γραικοί, δηλαδή Έλληνες.

       Αξιόλογη αφήγηση είναι αυτή της εξεγέρσεως του Θωμά του «Σλάβου».

    Η εξέγερση αυτή, έλαβε χώρα το έτος 821. Ο Θωμάς, ορμώμενος εκ Αντιοχείας θα εκστρατεύσει κατά του αυτοκράτορος Μιχαήλ Β΄. Ο Καραγιαννόπουλος, αναφέρει την προσόρμιση 350 πολεμικών πλοίων από το Θέμα της Ελλάδος. Η αναφορά αυτή, αποτελεί τον πέμπτο συνήγορο υπέρ της κατοίκησης του Ελλαδικού χώρου υπό Ελλήνων κατά πλειοψηφία γηγενών και ελαχίστων Σλάβων. Σημειώνεται ότι οι Σλάβοι εκχριστιανίζονται κατά την Βασιλεία του αυτοκράτορα Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνος[7].

   Αξιομνημόνευτη είναι και η παρακάτω προσκόμιση του λεγομένου Τακτικού των Εικονοκλαστών. Πρόκειται για κατάλογο στον οποίο κατεγράφησαν οι επισκοπές της μητροπόλεως Πελοποννήσου, Στερεάς Ελλάδος και Θεσσαλίας, κατά την ΄Ζ Οικουμενική Σύνοδο (717 μ.Χ). Η σημασία του καταλόγου είναι μείζονος σημασίας, διότι αναφέρει πληθώρα πόλεων με χριστιανικό και συνάμα ελληνικό στοιχείο την στιγμή που οι επήλυδες Σλάβοι ήταν ακόμη παγανιστές. Τα περισσότερα αστικά κέντρα παραμένουν δραστήρια παρά την ταραχή που υφίσταται η μεσαιωνική Ελλάς κατά τον   7ο έως τον 9ο αιώνα.   Τακτικό των εικονοκλαστών αντικρούει και καταρρίπτει τελεσιδίκως τον ισχυρισμό του παντελούς εκσλαβισμού της Ελλάδος και την αντικατάσταση των δήθεν παντελώς εξαφανισμένων Ελλήνων υπό των Σλάβων[8].

   

        Η προσκόμιση του Τακτικού των Εικονοκλαστών, παρατίθεται στους ακόλουθους πίνακες. Όσες πόλεις αναφέρονται έχουν Χριστιανικό και άρα Ελληνικό πληθυσμό. Ως άμεσο συμπέρασμα, οι πόλεις αυτές έμειναν ελάχιστα διαταραγμένες και άρα οι Σλάβικες επιδρομές είτε  λίγες, είτε ήπιες ή ως επί το πλείστον λάμβαναν χώρα στην ύπαιθρο σε μακρινά από τα αστικά κέντρα χωριά.

 

ΕΠΙΣΚΟΠΕΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ (ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ)
1. ο Αίγιου	6. ο Μεθάνων	11. ο Άργους	16. ο Αιγίνης	21. ο Κλείτου	25. ο Κυπαρισσίας	30. ο Ασίνης
2. ο Αίγειρας	7.ο Τροιζήνας	12. ο Λακεδαίμονος (Σπάρτης)	17. ο Κυθήρων	22. ο Φλίου	26.  ο Μαντίνειας	31. ο Κορώνης
3. ο  Σικυών	8. ο Επιδάπας	13.  ο Ασωπού	18. ο Πιττυούσης (Σπετσών)	23. ο Ελίς	27. ο Θαλπούσης	32. ο Μεσσήνης
4.ο Κεχρεών	9. ο Ωλένης	14. ο Βόας	19. ο Πάτρας	…	28. ο Μαθώνης (Μεθώνης)	33. ο Μεγαλουπόλεως
5. ο Επιδαύρου	….	15. ο Επιδαύρου Λιμηράς	20. ο Βύρας	24. ο Συλλεού (Πύλου ή Ναυαρίνου	29. ο Φιαλίας (Φιγάλεια Ηλείας)	34. ο Τεγέας

 

ΕΠΙΣΚΟΠΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΛΑΡΙΣΣΗΣ)
1. ο Δίος	7. ο Καισαρείας	13. ο Τρίκης (Τρίκαλα)	19.ο της νήσου Ευπαριστου (Αλλονήσου)
2. ο Δημητριαδος Πλησίον του Βόλου.	8. ο Σαλτουβόργης	14. ο Υπατίας (Υπάτη)
3. ο Σκινέως (Εχίνου)	9. ο Καισαρείας	15. ο Διοκλητιανουπόλεως
4. ο Γηέβας (Φθιωτίδων Θηβών)	10. ο Φαρσάλων	16. ο Πύκτος
5. ο Λαμίας	11. ο Μητροπόλεως	17. ο της νήσου Σκιάθου
6. ο Σαλτουμιόνης	12. ο Γομφέας	18. ο της νήσου Σκοπέλου

 

ΕΠΙΣΚΟΠΕΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΑΘΗΝΩΝ)
1. ο Κύδνας (Κύθνου)	8. ο Πορτίνου	15. ο Αναστασίας	22.ο Κοπονίας	29. ο Δαύμας	36. ο Θησάβας
2. ο Κέου	9. ο Καποίας	16. ….	23. ο Όλας	30. ο Μεδάπας	37. ο.Εδοσθήνας
3. ο Βαλιαμίνας (Σαλαμίνας)	10. o Θερμοπυλών	17. ο Βολεμίτου	24. ο Επίας	31..οΑμφησίας	38. ο Πάδου
4. ο Μύκων	11. ο Σκαπφείας	18. ο Αντιέδου	25. ο Θηθήπου	32. ο Δελφών	39. ο Μεδάρας
5. ο Λιτνάδας	12. ο Ελατείας	19. ο Θηβαϊδου (Θήβας)	26. ο Λιβαδίας (Λιβαδειάς)	33.   ο.Αμβροσίας
6. ο Οσπέους	13. ο Αβαίας	20. ο Δρυμίας	27. ο Πλατίας	ο 34. Αμπισύρας
7. ο Εδεψού (Αιδηψού)	14. ο Όπης	21.ο Κηρονίας (Χαιρώνειας)	28. ο Τλεσίνας	35. ο Στίπης

   

            Ως προς τα αρχαιολογικά δεδομένα, ανασκάφηκαν τριάντα πόρπες από την αγορά των Αθηνών, όπως επίσης και τριάντα πέντε κεραμοσκεπείς τάφους. Οι πόρπες είναι τύπου Balgota, άλλες Κορίνθου και  άλλες Συρακουσών. Οι τάφοι και οι πόρπες χρονολογούνται περί του 7^ου και 9^ου αιώνος[9].  Στην Θεσσαλία, στην Νότια Αγχίαλο, απεδείχθη ότι τα ευρήματα των περόνων εκεί ήταν βυζαντινά αντί σλαβικά όπως ειπώθηκε νωρίτερα[10]. Η εγκατάστασή τους μνημονεύεται κατά το Β΄ μισό του 7^ου αιώνα σε Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα.

           Τα εν συνόλω παραπάνω αναφερθέντα δεδομένα, συντείνουν στο συμπέρασμα για την ύπαρξη συμπαγούς μη εκλειπόμενου ελληνικού πληθυσμού ο οποίος δεν φαίνεται να ακολουθεί πτωτική πορεία. Ο ισχυρισμός περί δημογραφικής εκμηδενίσεως του αυτόχθονος πληθυσμού εν Ελλάδι, στερείται επαρκούς τεκμηριώσεως και δίχως βάση, καθίσταται ανυπόστατος.

---

[1] Άννα Αβραμέα, Η Πελοπόννησος, Αθήνα εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ.  2012 σελ. 220.

[1] ο.π. σελ.220.

[2] Άννα Αβραμέα, Η Πελοπόννησος, Αθήνα,  εκδ.  Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης(Μ.Ι.Ε.Τ.), 2012 σελ. 151, Δημήτριος Τσουλκανάκης, Το Βυζάντιο και οι Σλάβοι του Βαλκανικού Χώρου», Αθήνα, εκδόσεις αφοί Κυριακίδη, σελ.161, Αλέξιος Σαββίδης, Παναγιώτης Γιαννόπουλος  Μεσσαιωνική Πελοπόννησος, Αθήνα, εκδ. Ηρόδοτος, 2013 σελ. 226.

[3] Θεοφάνης Ομολογητής, Χρονογραφία, Αθήνα, εκδ. Αρμός, 2007,σελ.1098. Επιπλέον, Νικηφόρου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Ιστορία Σύντομος, εκδόσεις Ντούμπαρτον Όακς, Ουάσιγκτον, 1990 (Niciphori Patriarchae Constantinopolitani Breviarum Historium,Dumbarton Oaks, Washingtoniae, 1990), 60: «καὶ πρὸς τὴν βασιλεύουσαν ἧκον· οἷς συμμίσγουσι πολέμῳ οἱ τῆς πόλεως καὶ πολλὰς τῶν περὶ αὐτὸν νηῶν ἐνέπρησαν. οἱ δὲ τὴν ἧτταν θεασάμενοι τῷ βασιλεῖ προσφεύγουσι. τῶν δὲ περὶ αὐτὸν ἀρχόντων τις Ἀγαλλιανὸς ὄνομα, ταῦτα θεασάμενος καὶ τῆς σωτηρίας ἑαυτοῦ ἀπογνούς, σὺν τῇ πανοπλίᾳ ἑαυτὸν τῷ βυθῷ παραδέδωκε. Κοσμᾶς δὲ καὶ ἕτερός τις Στέφανος συλληφθέντες τὰς κεφαλὰς ἀπετμήθησαν».

[4] ο.π., σελ. 1164: «ὁμοίως καὶ ἐν τῇ πόλει, ὀλιγωθέντων τῶν οἰκητόρων αὐτῆς ἐκ τοῦ θανατικοῦ, ἤνεγκε συμφαμίλους ἐκ τῶν νήσων καὶ Ἑλλάδος καὶ τῶν κατωτικῶν μερῶν, καὶ ἐποίησεν οἰκῆσαι τὴν πόλιν καὶ κατεπύκνωσεν αὐτήν».

[5]  Στο ίδιο, σελ. 1188.

[6] Στο ίδιο, σελ.1196: « ….ἐπιλεξάμενος δὲ ἐκ διαφόρων τόπων τεχνίτας ἤγαγεν ἀπὸ μὲν Ἀσίας καὶ ἀπὸ τοῦ Πόντου οἰκοδόμους α καὶ χρίστας σʹ, ἀπὸ δὲ τῆς Ἑλλάδος καὶ τῶν νησίων ὀστρακαρίους φʹ, ἐξ αὐτῆς δὲ τῆς Θρᾴκης ὀπέρας ε καὶ κεραμοποιοὺς σʹ· καὶ ἐπέστησεν αὐτοῖς ἄρχοντας ἐργοδιώκτας καὶ ἕνα τῶν πατρικίων. καὶ οὕτω τελεσθέντος τοῦ ἔργου εἰσῆλθε τὸ ὕδωρ ἐν τῇ πόλει».

[7] Ιωάννης Καραγιαννόπουλος, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόμος Β΄ εκδ. εκδοτικός οίκος Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1993, σελ.231. Σε υποσημείωση παραθέτει την αναφορά αντλήσεως της πληροφορίας η οποία ανευρίσκεται στον Συνεχιστή του Θεοφάνους «Συν. Θεοφ. 63,20.».

[8]  Οι  κατάλογοι του «Τακτικού των Εικονοκλαστών,» αντλούνται εκ του έργου: Δημήτριος Τσουλκανάκης, το Βυζάντιο και οι Σλάβοι του ελλαδικού χώρου, Αθήνα, εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 2015, σελ. 117 και σελ. 135.

[9] Άννα Αβραμέα, Η Πελοπόννησος, Αθήνα εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 2012, σελ. 183.

[10] Δημήτριος Πάλλας, Συναγωγῆ μελετῶν Βυζαντινῆς Ἀρχαιολογίας, Α΄ τόμος Αθήνα, εκδ. Αθηνά, 1988, σελ. 101 – 102.