Σαν σήμερα: Επιχείρηση "Χρυσόμαλλο Δέρας" - Όταν 2.000 Έλληνες ομογενείς της Αμπχαζίας σώθηκαν από τους βατραχανθρώπους του Β. Ντερτιλή (vids & pics)

Σωτήρης Σουχλέρης

Ήταν ξημερώματα Κυριακής 15 Αυγούστου του 1993 και στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, αναμένονταν κρουαζιερόπλοια που θα φόρτωναν Έλληνες και ξένους τουρίστες για να πάνε στα νησιά ώστε να γιορτάσουν την κοίμηση της Θεοτόκου. Αντ' αυτού, έκπληκτοι οι εργαζόμενοι του λιμανιού είδαν ένα μεταγωγικό να αποβιβάζει πάνω από 2.000 ομογενείς από την Γεωργία, όπου πριν λίγες ώρες είχαν διασωθεί σε μυστική αποστολή. Με αρχηγό τον πλοίαρχο Βασίλη Ντερτιλή, γιο του Νικόλαου Ντερτιλή, οι ειδικές δυνάμεις έφεραν εις πέρας μια αποστολή πρωτόγνωρη για τα ελληνικά χρονικά, η οποία διέσωσε τους Έλληνες της Αμπχαζίας από τον πόλεμο που μαινόταν στην περιοχή. 

Αδέρφια σώστε μας

Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, τα διάφορα κρατίδια που δημιουργήθηκαν εμπεδώθηκαν σε εμφύλιους πολέμους, με αποκορύφωμα την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας που οδήγησε στους βομβαρδισμούς της Σερβίας το 1999. Στην νεοσύστατη Δημοκρατία της Γεωργίας οι εξελίξεις δεν διέφεραν από την πεπατημένη. Ο νέος πρόεδρος Έντβαρντ Σεβαρντνάτζε, επεδίωκε την επέκταση της χώρας προς την μαύρη θάλασσα. Συγκεκριμένα έβαλε στόχο την περιοχή της Αμπχαζίας, που εκτείνεται βόρεια από το Κουλτουμπανί και νότια ως το Γκάλι, πολύ κοντά στο λιμάνι του Σότσι.

Στις 23 Ιουλίου 1992, η φράξια της Αμπχαζίας στο Ανώτατο Συμβούλιο της Δημοκρατίας κήρυξε την ανεξαρτησία της περιοχής από τη Γεωργία, αν και τη σύνοδο μποϊκόταραν οι γεωργιανοί βουλευτές και η διακήρυξη αυτή δεν αναγνωρίστηκε από καμία άλλη χώρα. Η ηγεσία της Αμπχαζίας ξεκίνησε μια εκστρατεία εκδίωξης Γεωργιανών αξιωματούχων από τα γραφεία τους, μια διαδικασία που συνοδεύτηκε πολλές φορές και με βίαια μέσα. Εν τω μεταξύ, ο ηγέτης της Αμπχαζίας Βλάντισλαβ Αρτζίνμπα ενίσχυσε τους δεσμούς του με σκληροπυρηνικούς Ρώσους πολιτικούς και στρατιωτική ελίτ δηλώνοντας έτοιμος για πόλεμο με τη Γεωργία.

Ο Σεβαρντνάτζε εισέβαλε στην Αμπχαζία στα τέλη του 1992. Ταυτόχρονα στην περιοχή κατοικούσαν χιλιάδες Έλληνες, κυρίως πόντιοι, από τον 19ο αιώνα, που έβλεπαν την φρίκη του πολέμου να τους απειλεί και κάλεσαν σε βοήθεια την τότε κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη. Στην πρωτεύουσα της Αμπχαζίας, την πόλη Σουχούμι και στα δεκάδες χωριά της ευρύτερης περιοχής την περίοδο της κορύφωσης των πολεμικών συρράξεων είχε μείνει αρκετό μέρος του ελληνικού πληθυσμού. Η ΥΦ. ΥΠΕΞ Β. Τσουδερού έψαχνε τρόπο για την ασφαλή μεταφορά των περίπου 2.000 χιλιάδων Ελλήνων από τις εμπόλεμες περιοχές.  

Η μυστική αποστολή

Ήταν η εποχή που η Ελλάδα βοηθούσε με αποστολές υγειονομικής και υλικής βοήθειας τα γειτονικά κράτη που βρίσκονταν σε εμφύλιες διαμάχες. Στα περισσότερα βέβαια υπήρχε ομογενείς πληθυσμός που κινδύνευε άμεσα. Μετά από έναν χρόνο συγκρούσεων με τους γεωργιανούς, σχεδιάστηκε η επιχείρηση "Χρυσόμαλλο Δέρας".  Η πολιτική ευθύνη και κάλυψη ανήκε στο Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών. Για την πραγματοποίηση της επιλέχτηκε πλοίο ιδιώτη και 20 επίλεκτοι άνδρες των ειδικών δυνάμεων, όλων των όπλων στάλθηκαν μυστικά στην περιοχή. Επικεφαλής τέθηκε ο πλοίαρχος του Π.Ν Βασίλειος Ντερτιλής. 

Για την υλοποίηση της επιχείρησης ναυλώθηκε το Ε/Γ-Ο/Γ πλοίο “VISCOUNTESS M” της εταιρείας MARLINES με πλοίαρχο τον Καπετάν Γιώργη Σαμιωτάκη (1939-2022) που τότε, με σημαία Κύπρου, εκτελούσε ταξίδια στη γραμμή Ελλάδα – Ιταλία. Το πλοίο μετέφερε και ανθρωπιστική βοήθεια, ένα είδος "καρότου" προς τους Γεωργιανούς ώστε να μην προκαλέσουν προβλήματα στην όλη επιχείρηση. Υπολογίζεται πως περίπου 200 Έλληνες είχαν ήδη σκοτωθεί. 

Ταυτόχρονα, στο Σουχούμι, μια ομάδα πολιτικών υπαλλήλων από την Ελλάδα, σε συνεργασία με τους ομογενείς, συγκέντρωνε τα στοιχεία των Ελλήνων από τα χωριά της ορεινής Αμπχαζίας. Οργανώθηκε η εκκένωση των χωριών και στους εκτοπισθέντες Έλληνες με συνοπτικές διαδικασίες εκδόθηκαν και σφραγίσθηκαν διαβατήρια μιας χρήσης. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών έπεφταν καθημερινά θύματα ληστειών και επιθέσεων από Γεωργιανούς και συμμορίες κακοποιών. 

Το "VISCOUNTESS" ξεκίνησε το ταξίδι του ανήμερα δεκαπενταύγουστου ενώ, λίγες μέρες νωρίτερα ο Ντερτιλής είχε μεταβεί αεροπορικώς με τους άνδρες του στην περιοχή. Αποστολή τους ήταν να... "προλυάνουν" το έδαφος για την έλευση των ομογενών. Ο θρύλος λέει ότι ο Ντερτιλής με ταχύπλοο πήγε στο πλοίο και το έβαλε ο ίδιος στο λιμάνι, επειδή ο καπετάνιος φοβόταν να εισέλθει. Στο καράβι υπήρχε και ομάδα αλεξιπτωτιστών που παρίσταναν το πλήρωμα. Για μεγαλύτερη ασφάλεια ο πλοίαρχος Ντερτιλής είχε εξασφαλίσει την ανοχή ενός ρωσικού συντάγματος, που πολιορκούσε την πόλη.

Στο λιμάνι του Σουχούμι, που ήταν ισοπεδωμένο, οι Έλληνες είχαν μαζευτεί και περίμεναν με τα διαβατήρια, ορισμένα έγραφαν "Βασίλειον της Ελλάδος", στο χέρι. Εδώ πρέπει να σημειωθεί πως οι Γεωργιανοί, από άγχος και πίεση έριξαν μερικές πιστολιές στον αέρα, έτσι ώστε να πιέσουν τον κόσμο να ανέβει γρήγορα στο πλοίο. Με το που επιβιβάστηκαν στο πλοίο παρέδωσαν τα σοβιετικά τους διαβατήρια στους Ρώσους αξιωματικούς. 

                          (Το "VISCOUNTESS" δένει στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης)

Και παρότι η επιβίβαση ολοκληρώθηκε βάση σχεδίου και ο απόπλους έγινε χωρίς προβλήματα, το ταξίδι δεν είχε ακόμη τελειώσει. Το πλοίο, γεμάτο πόντιους, έπρεπε τώρα να διασχίσει τον Εύξεινο Πόντο, να περάσει τον Βόσπορο και να φτάσει με ασφάλεια στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Τότε ο τούρκος αξιωματικός, που ανέβηκε στο πλοίο για να το περάσει από τα στενά, φέρθηκε με απόλυτο επαγγελματισμό. Δεν ρώτησε ούτε πόσοι είναι οι επιβάτες, που πηγαίνουν, για ποιο λόγο μεταφέρονται. Μάλιστα, σύμφωνα με μαρτυρία του Ντερτιλή, τους έδωσε τα συγχαρητήριά του.  

Μπροστά στην Αγιά Σοφιά έπαιξαν τον Θρήνο της Άλωσης

Την στιγμή που το πέρασε μπροστά από την Αγιά Σοφιά διαδραματίστηκε μια απίστευτη σκηνή, βγαλμένη από αρχαία τραγωδία. Ο γηραιός λυράρης που επέβαινε στο πλοίο πήρε την λύρα του στα χέρια και άρχισε να παίζει τον "θρήνο της Άλωσης". Ήδη από την στιγμή που έφευγαν από το λιμάνι είχε στηθεί γλέντι στο κατάστρωμα και τώρα όλος αυτό το περίεργο γλέντι έφτανε στην κορύφωσή του. 

             (Ο ηλικιωμένος λυράρης Δημήτρης Μαβίδης έπαιζε το θρήνο της Άλωσης την ώρα που το πλοίο περνούσε τα Στενά (Φωτογραφία: Pontos News)

Στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης το πλοίο υποδέχτηκε η ΥΦ. ΥΠΕΞ Β. Τσουδερού και άγημα των ΕΔ. Οι πρόσφυγες φιλούσαν το χώμα της μητρός πατρίδος, χόρευαν και τραγουδούσαν. Είχαν γλυτώσει από τον πόλεμο, κουβαλούσαν ότι μπόρεσαν να διασώσουν από τις περιουσίες τους και τώρα έπρεπε να αρχίσουν από την αρχή. Ο Ντερτιλής 

 

Ήταν το τέλος της παρουσίας των Ελλήνων στην περιοχή του Δυτικού Καυκάσου. Οι πόντιοι, παρότι υπήρξε θέληση να εγκατασταθούν μόνιμα στην Θράκη, όπως είχε κάνει και ο Βενιζέλος, τελικά όμως σκόρπισαν σε όλη την Ελλάδα. Εντάχθηκαν στην κοινωνία, βρήκαν δουλειές και σήμερα ζουν ανάμεσα στα αδέρφια τους στην πατρώα γη.

Ακολουθήστε το "Εξιστορώντας" στην σελίδα μας στο Facebook, στο προφίλ μας στο Instagarm και κάντε εγγραφή στο κανάλι μας στο YouTube ώστε να μην χάνετε τα νεότερα ιστορικά μας άρθρα και τις συνεντεύξεις μας.