Στα πρόθυρα της Βαγδάτης| Οι εκστρατείες του Ιωάννη Τσιμισκή στην Μέση Ανατολή εναντίον των Αραβων

 

Ευστράτιος Βάθης

    Κατά το 970 και 971 μ.Χ ο Τζαφάρ ιμπν Φαλλάχ, όταν ο Τσιμισκής  διεξήγαγε πολεμικές επιχειρήσεις στην Βουλγαρία, απέστειλε τον πολέμαρχο Φουτούχ και πολιορκεί την Αντιόχεια στην οποία παρά τα όποια τεχνάσματα, δεν κατόρθωσε να την εκπορθήσει. Ωστόσο, λόγω της εμφύλιας διενέξεως στην Αίγυπτο, ο Φουτούχ ανακλήθηκε και η πολιορκία, απέτυχε. Αργότερα συνέβη, ένας ισχυρός σεισμός ο οποίος αποδυνάμωσε τα τείχη της Αντιοχείας. Σε περίπτωση ενδεχόμενης προσβολής της πόλης, ο Ιωάννης, αποστέλλει τον στρατιωτικό Μιχαήλ Βούρτζη, με 12.000 άνδρες για να επιδιορθώσει τις ζημιές και για να βρίσκεται η πόλη σε επιφυλακή.

   Στην εκστρατεία στον Άνω Ευφράτη, ο Αρμένιος στρατηγός Μλεχ  επέδραμε σε πόλεις. Στην συνέχεια ο Βασιλιάς Ιωάννης, κατέλαβε την Νίσιβη στις 29 Οκτωβρίου του 972. Άλλες πόλεις οι οποίες καταλήφθηκαν από πολιορκία, ήταν η Μαγιαφαρικίν, η Έδεσσα, η Μαλάτεια και η Αμίδα, το σημερινό Ντιγιάρμπιακιρ, πόλη της σημερινής Τουρκίας που βρίσκεται βορείως, από το σύνορο με την σημερινή δημοκρατία της Συρίας. Ο Διοικητής της Αμίδας Αβντούλ Χαϊ μετά την ήττα, ζητεί ενισχύσεις, από τον Αμπού Ταγλίπ στης Μοζάλας. Ο δεύτερος, έστειλε τον γιο του Νασέρ Εδδαουλέχ ο οποίος πέθανε αιφνιδίως τον Ιούνιο του 973. Την 4^η Ιουνίου, διεξηχθη μάχη για την επανάκτηση της Αμίδης  και ο Βυζαντινός Αρμενικής εθνότητος στρατηγός Μλεχ, μολονότι επεχείρησε  έξοδο από αυτήν, αναγκάστηκαν να εισχωρήσουν ξανά στην πόλη. Η πόλη, ξαναήρθε στους Άραβες, και ο Αρμένιος στρατηγός  Μλεχ, μαζί με σαράντα αξιωματικούς, κρατήθηκαν όμηροι εκεί.

  Δεδομένων των  επιθέσεων των Αράβων του Χαλιφάτου των Φατιμιδών και των Αββασιδών, και της εκτελέσεως του Μλεχ και λοιπών Ρωμαίων αξιωματικών, ο Ιωάννης Τσιμισκής, θα εκστρατεύσει στην Μέση Ανατολή. Πρώτο του μέλημα η εισβολή στο το Χαλιφάτο της Βαγδάτης. Το 974 ξεκινά την εκστρατεία του από την περιοχή των κοιλάδων του Τίγρη και του Ευφράτη και κατευθύνθηκε προς την Αρμενία. Από την επαρχία, των Δαρών,  εισήλθε στις όχθες της λίμνης του Βαν και στρατοπέδευσε στο Φρούριο Αιτσιάσπερδ. Εκεί, συναντήθηκε με τους Αρμενίους, Δυνάστες: ο Ασώτ Ά, ο Βασιλεύς των Αρμενίων, ο Φελιμπέ βασιλεύς των Γιαμπαν, ο Ασώτ Γκουργκέν, Βασιλεύς, της Αλβανίας του Καυκάσου, ή αλλιώς των Αγουανών και ο Σενεκρίμ Ιωάννης, αδελφός του Βασιλέως του Βασπουραχάν Χακίκ Γκουργκέν. Οι Αρμενικές δυνάμεις όλων των τοπικών Βασιλείων, αριθμούσαν περί τις 80.000ες. Συνήφθη  συμμαχία, και η εκστρατεία συνεχίσθηκε.

    Ο στρατός, κατευθύνθηκε προς την Μαλατεία προήλασε στην κοιλάδα του Βαλμάν, και ανεκατέλαβε, την Αμίδα. Ύστερα, κατέλαβαν την Μαγιαφαρικίν εύπορη πόλη της Μεσοποταμία. Σειρά είχε η Νίσιβη, όπου ο επίσκοπος της περιοχής Ιάκωβος είχε αποκρούσει Περσική εισβολή με σμήνη κουνουπιών και σκνιπών, και την Έδεσσα.

  Ο Τσιμισκής απεφάσισε να βαδίσει ανατολικότερα, εντεύθεν της Μεσοποταμίας, προελαύνοντας προς τα Εκβάτανα, κατά τον Λέοντα τον Διάκονο, εκεί που σήμερα ονομάζουμε Βαγδάτη, καταλύοντας το ομώνυμο με την πρωτεύουσά του χαλιφάτο, μία πρωτεύουσα ποικίλλων, θησαυρών. Το εγχείρημα τούτο φαινόταν να στέφεται με επιτυχία όμως πρόσκαιρα. Αντιθέτως, η λειψυδρία και η έλλειψη πόρων και τροφίμων, ηνάγκασαν τους Ρωμαίους να επιστρέψουν. «Γιατί σε εκείνη την περιοχή, απλώνεται η Καμαρνίτις έρημος, που είναι δύσβατη, χωρίς πουθενά να αναβλύζει νερό, τόσο κατάξερη και καταστραγγισμένη είναι. »[i]

   Παρά την επιστροφή των Αυτοκρατορικών Στρατευμάτων η εκστρατεία αυτή επέφερε, πολλές εξελίξεις στον Αραβικό κόσμο. Οι νίκες του Αυτοκράτορος  Ιωάννη , επέτειναν την όξυνση των εντάσεων. Ο Άραβας χαλίφης Μοθί, ανατράπηκε, από τον Τούρκο Σουβεκτεντίν, και στην θέση του ενθρονίστηκε ο υιός του Ετ-Ταγί. Η κατάσταση αυτή οξύνθηκε και από την επίσης πόλωση που προκάλεσε το χάσμα, μεταξύ των Σουνιτών και των Σιιτών.[ii]

ΣΤΑ ΠΡΟΘΥΡΑ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

  Ο Ιωάννης, έπειτα από την παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη, εξεστράτευσε, προς την Συρία, το 975. Αφετηρία έναρξής του, υπήρξε Αντιόχεια.  Κατέλαβε την Νότια Συρία, την Ηλιούπολη  (Μπάαλμπεκ), πόλη γεμάτη πλούτη και την Δαμασκό έπειτα από παράδοση, στην οποία διορίστηκε επιτόπιος  εμίρης από τον Αυτοκράτορα. Ύστερα προήλασαν προς Βύβλο η οποία ετέθη, κάτω από τα πορφυρά υποδήματα του Αυτοκράτορος. 

   Οι Ρωμαίοι, πριν αφιχθούν στα πρόθυρα της Τριπόλεως, διεξήχθη μάχη σε ένα στενό στο Καρρές όπου είχαν καταλάβει τον στενό διάδρομο ή πιθανών, ανεβαίνοντας οι Ρωμαίοι στα δύο όρη και με έφοδο επιτέθηκαν στο στενό . Το ένα φρούριο έπεφτε  μετά το άλλο: Δζουέλ, Γαβαλών, Σεχούν και Βουρζώ. Στην Γαβαλών βρέθηκαν τα σανδάλια του Ιησού. Ο Λέων ο Διάκονος, έχει άλλη άποψη. Πιστεύει πως Βρέθηκαν στην Μπεμπερτζέ. Αργότερα, εκπόρθησαν την Σιδώνα  και την Απάμεια εξ  εφόδου.

   Σειρά τώρα, έχει και η Τρίπολη. Το μεγάλο πάχος των τειχών της η παραθαλάσσια πόλη, και η λίμνη δίπλα της καθιστούσαν την εκπόρθησή της, δύσκολη υπόθεση, και η πολιορκία λύθηκε. Τέλος θα κατευθυνθεί προς την Παλαιστίνη. Κυρίευσε την Τιβεριάδα, την Άκρα την Ασκάλωνα, την Ναζαρέτ, το Θαβώρ την Καισάρεια του Ηρώδου και πολλές άλλες. Δεν κατόρθωσε ωστόσο να κυριεύσει την Ιερουσαλήμ. Ύστερα πέρασε από την Γαβαλών και διέβη μέσω του Ορόντη την Κιλικία, για να φτάσει  έως την Κωνσταντινούπολη.

                                                   

         

 

                                                    ΘΑΝΑΤΟΣ 

  Ο θάνατος του Ιωάννου, ήρθε πρόωρα την 10^η Ιανουαρίου του 976. Δύο εκδοχές επικρατούν για τον Θάνατό του. Η πρώτη και η παλαιότερη εκδοχή ισχυρίζεται πως ο Αυτοκράτορας απεδήμησε από θανατηφόρα ασθένεια. Ο Λέων ο Διάκονος αναφέρει ότι είχε αρρωστήσει στην Τρίπολη και πολλοί ιστορικοί εξετάζουν το ενδεχόμενο αυτό. Η Δεύτερη εκδοχή στην οποία αναφέρονται όλοι οι ιστοριογράφοι είναι πως δηλητηριάσθηκε από τον ευνούχο παρακοιμώμενο και πρωθυπουργό Βασίλειο Λακαπηνό, μέλος της αριστοκρατικής τάξης, επειδή από τις μεταρρυθμίσεις που εκείνος έκανε, δήμευε τις περιουσίες των Αριστοκρατών(Δυνατών)και τις προσέφερε στους μικροκαλλιεργητές, ένεκα επιθυμίας του Αυτοκράτορα, για κοινωνική δικαιοσύνη.[iii]Προτού πεθάνει διέταξε να κατασκευασθεί ο τάφος, εξομολογήθηκε, τα αμαρτήματά του και απεβίωσε σε ηλικία των πενήντα ενός  ετών. 

                                                 

Ακολουθήστε το "Εξιστορώντας" στην σελίδα μας στο Facebook, στο προφίλ μας στο Instagarm και κάντε εγγραφή στο κανάλι μας στο YouTube ώστε να μην χάνετε τα νεότερα ιστορικά μας άρθρα και τις συνεντεύξεις μας.

---

[i] Λέων Ιστορία 10 .2 και Sclumberger; Τσιμισκής ,κεφ 5.

 

[ii] Schlumberzer Gustav , Ιωάννης Τσιμισκής 5, Ἡ ἐν Βαγδάτη Βασιλεῖα. σελ. 291.

[iii] Λέων Ιστ. 10.11, "καὶ ὁ μὲν βασιλεὺς ταῦτα, τῶν τις δὲ παρόντων τῷ Βασιλείῳ τὸν τοῦ βασιλέως λόγον διαπορθμεύσας ἀνηρέθισε πρὸς ὀργήν. καὶ ἔκτοτε εὐκαιρίαν ἐζήτει τὸν βασιλέα ἀποσκευάσασθαι. θωπείαις οὖν ὑπελθών ποτε καὶ δώροις ἐξαπατήσας τὸν ἐγχεῖν εἰωθότα τὸν οἶνον τῷ βασιλεῖ, καὶ δηλητήριον κερασάμενος οὐ".

 Σκυλίτζης [John1.22.21] 

" τῶν δραστικωτάτων καὶ ταχὺν ἐπιφερόντων τὸν κίνδυνον, ἀλλὰ τῶν σχολαίως καὶ κατὰ μικρὸν ἀναλισκόντων τὴν τοῦ πεπωκότος δύναμιν, κεράννυσι τῷ βασιλεῖ. καὶ πιὼν καὶ κατ' ὀλίγον νοσηλευόμενος καὶ τῆς οἰκείας δυνάμεως ἀποπίπτων, τελευταῖον δὲ καὶ τοὺς ὤμους ἀνθρακιάσας, αἵματος πολλοῦ ῥυέντος αὐτῷ διὰ τῶν ὀφθαλμῶν, εἰσελθὼν ἐν τῇ βασιλίδι κατέλυσε τὴν ζωήν, βασιλεύσας ἔτη ἕξ, τοσούτους τε μῆνας καὶ πρός, καὶ διαδόχους καταλιπὼν τῆς ζωῆς Βασίλειον καὶ Κωνσταντῖνον τοὺς παῖδας τοῦ Ῥωμανοῦ". 

Ζωναράς Επιτομή, 17, 4 

« …καὶ τὶ δηλητήριον παρασκευασάμενος φάρμακον , οὐδ δραστῆριον, …»

                                                                   ΠΗΓΕΣ

 

Λιουτπράνδος της Κρεμώνας, η Πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη του Νικηφόρου Φωκά εκδ. Στοχαστής ,Αθήνα, 1998.

 

Αυτοκράτωρ Νικηφόρος Φωκάς Περί Παραδρομής, πολέμου, ΓΕΕΘΑ / Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Νοέμβριος 2016.

 

Λέων ο Διάκονος, Ιστορία, εκδ. Κανάκη, Αθήνα,2000.

 

Ιωάννης Σκυλίτζης , Σύνοψις Ιστοριών εκδ. Κανάκη, Ά Τόμος, Αθήνα ,2011.

Η ιστορία του Σκυλίτζη βρίσκεται και εδώ: https://byzantium.gr/keimena/skylitzes.php

 

Ιωάννης Ζωναράς , Επιτομή , Ιστοριών εκδ. Κανάκη τόμοι Ά και ΄Β.

 

https://byzantium.gr/keimena/attaleiates.php Μηχαήλ Ατταλειάτης Ιστορία.

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

Schlumberger Gustav, Ιωάννης Τσιμισκής εκδ. Δημιουργία, Αθήνα 1999

 

Ταξιάρχης .Γ Κόλιας , Νικηφόρος Β΄ Φωκάς , Ο στρατηγός Αυτοκράτωρ και το Μεταρρυθμιστικό του έργο , Ελληνική έκδοση ΣΤ. Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα,1993.

 

Α.Α Βασίλιεφ , Ιστορία της Βυζαντινής , Αυτοκρατορίας 324-1453 , εκδόσεις πελεκάνος, Αθήνα, 2006.

 

Georg Ostrogorsky, H Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, εκδ. Στέφανος Βασιλόπουλος τόμος Β΄ Αθήνα 1978.

 

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

 

Εγκυκλοπαίδεια μείζονος Ελληνισμού :http://www.egiklopedia.gr/asiaminor/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaId=5198#chapter_0

https://byzantium.gr/keimena/skylitzes.php \\