Νικηφόρος Φωκάς και Ιωάννης Τσιμισκης μέρος Τέταρτο: Τους νίκησε όλους εκτός από μια γυναίκα
ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
Ο Νικηφόρος Φωκάς, εκτός από ικανός στρατιωτικός η διπλωμάτης, διέπρεψε και στην πολιτική. Κατά τα πρώτα έτη της Βασιλείας του εξέδωσε διάταγμα κατά το οποίο ακύρωνε ένα παλαιότερο, που έδινε προτεραιότητα στους μικροκαλλιεργητές σε περίπτωση
εκποιήσεως γαίας από τους Δυνατούς και επέτρεπε πλέον να εκποιούνται κτήματα
μεταξύ των Δυνατών χωρίς να διακανονίζονται για τις γαίες οι Δυνατοί με τους μικροκτηματίες, άθελά τους από τον νόμο. Δικαιολογία αποτελούσε πως οι προγενέστεροι
Αυτοκράτορες πήραν υπερβολικά δραστικά μέτρα εις βάρος των Δυνατών, ώστε να
υποστηριχθούν οι καταπιεζόμενοι μικροκαλλιεργητές. Τα μέτρα αυτά απέβλεπαν αφενός σε μία κοινωνική
δικαιοσύνη. Δηλαδή, την κακομεταχείριση των Δυνατών με
τις νεαρές των προκατόχων του για λογαριασμό των πενήτων. Φρόντισε λοιπόν να
μεταχειριστεί εξ ίσου, όλες τις τάξεις προκειμένου να ικανοποιηθούν όλοι. Ωστόσο το μέτρο αυτό αποτέλεσε ευκαιρία ενδυνάμωσης των ανώτερων τάξεων,
έναντι στις κατώτερες.
Αφετέρου, προσπάθησε να αυξήσει την περιουσία των στρατιωτών προκειμένου να ενισχύσει τους μικροκαλλιεργητές. H μισθοδοσία και η παραχώρηση γαιών από το κράτος αυξήθηκαν. Αυτό έγινε ούτως ώστε να επιστρατευτεί έμψυχο υλικό στον Βυζαντινό στρατό, τους οποίους θα γύμναζε με συστηματικό τρόπο εξασφαλίζοντας παράλληλα στους επιστρατευμένους καλλιεργητές εύπορη ζωή. Η περιουσία των στρατιωτών τριπλασιάστηκε και αυτό συντέλεσε σε μία ανάπτυξη μίας μεσαίας τάξης, προπομπός των προνοιαρίων. Συνολικά από τέσσερα λίτρα χρυσού εκτοξεύθηκε στα Δώδεκα. Συγχρόνως, οι ενέργειές του σηματοδότησαν, την στρατολόγηση, του νέου βαρέως Ιππικού, των Κατάφρακτων. Επιπλέον για την πρόληψη και την καταπολέμηση των μελλοντικών επισιτιστικών αναγκών, ο Νικηφόρος άλλαξε την τιμή του Σιταριού από ένα νόμισμα για δύο μοδιούς Σιταριού, σε ένα νόμισμα έναντι δώδεκα.
Επίσης εμπόδισε την Εκκλησία να επεκτείνει την περιουσία της, ενώ έβαλε απογραφείς και αντιπροσώπους να μαζεύουν ότι περισσεύει από το ταμείο των επισκοπών. Θέσπισε νόμο, να εκλέγεται κάθε μητροπολίτης κατόπιν εγκρίσεως του αυτοκράτορα και απαγόρευσε την εκκλησία να αυξήσει εκτάσεις των γαιών της. Αντιθέτως προσπάθησε να περιορίσει την εξουσία της και την περιουσία της. Το σχετικό διάταγμα το οποίο εκδόθηκε αν και κράτησε για λίγο, ήταν καθοριστικό καθώς στοίχησε στον Νικηφόρο την αντιπαλότητα της εκκλησιαστικής ιεραρχίας. Έχει ειπωθεί, ότι εκκλησιαστικοί κύκλοι επιδίωκαν να ανατρέψουν τον νικηφόρο, πράγμα το οποίο δεν είναι εξακριβωμένο. Το ακρότερο πράγμα που ζήτησε από τον Πατριάρχη Πολύευκτο, που και αρνήθηκε να το πράξει, ήταν να ανακηρύσσεται μάρτυρας οιοσδήποτε βυζαντινός, στρατιώτης που θα κείται νεκρός, επί του πεδίου της μάχης .
Προκειμένου να συσπειρωθεί ένα επαρκές
χρηματικό ποσό που επέτρεπε να βελτιώσει τα οικονομικά του Κράτους, ώστε να συσσωρεύσει επαρκές χρηματικό ποσό για την περεταίρω διεξαγωγή πολέμου, ο
Αυτοκράτορας νόθευσε το νόμισμα κατά ένα τέταρτο δημιουργώντας έτσι το τεταρτηρό [i],
ώστε με το υπέρπυρο ή σόλιδο, το χρυσό νόμισμα υψηλότερης αξίας, να αποκομίζει
περισσότερα πρόσοδα. Τούτο το μέτρο κατά το τέλος της βασιλείας του Νικηφόρου, παρά το ότι ήταν κερδοφόρο σε σημαίνοντα βαθμό, επέφερε στο τέλος
τραγικά αποτελέσματα. Οι τιμές των προϊόντων εκτοξεύθηκαν, και σε συνδυασμό
με την επιβολή πρόσθετων φόρων συνέβαλε στην οικονομική δυσχέρεια των υπηκόων. Το
τελευταίο μέτρο κατέστη η αφορμή για να ξεχειλίσει το ποτήρι. Σταδιακά άρχισε
να δημιουργείται ένας συνωμοτικός κύκλος, αξιωματούχων ακόμα και των πιο
αξιόπιστων και έμπιστων που πλαισίωναν την αυτοκρατορική αυλή.
Για να κατανοήσουμε την γενικότερη στάση αλλά και το κλίμα του λαού απέναντι στον Νικηφόρο καθίσταται απαραίτητο να δούμε την αντίδρασή του στις πράξεις του από την οικονομική πολιτική του. Πράγματι, ο λαός τον επευφημούσε με τις πριν και μετά την αναγόρευσή του ως Αυτοκράτορα, νίκες. Μειονεκτούσε όμως, ως προς την λήψη αποτελεσματικών μεν, αλλά υπερβολικών μέτρων και ως αποτέλεσμα ο λαός ήταν καχύποπτος απέναντί του όπως παρατηρούμε σε ποικίλα περιστατικά.
Σε μια περίπτωση λόγου χάρη στην γιορτή της αναλήψεως του Σωτήριος, στο επονομαζόμενο τείχος "Πηγή", υπήρχε ναός της Θεοτόκου, συνέβη διένεξη μεταξύ των ναυτικών και των Αρμενίων όπου οι τελευταίοι, τραυμάτισαν τους πρώτους, καθώς και αθώους πολίτες. Ο Νικηφόρος, έσπευσε αμέσως, για να κατευνάσει τις εντάσεις. Μία μητέρα μαζί με την κόρη της, άρχισαν να τον πετροβολούν. Τις συνέλαβαν, και τις και καταδικάστηκαν να καούν ζωντανές. Ύστερα, όταν άρχισε να ιππεύει και περιοδευόμενος, πέρασε από το πλήθος που τον ύβριζε, ήρεμος, και χωρίς οργή. Όλους όσους πήραν μέρος στις διενέξεις καθώς και το κραυγάζον πλήθος, τους συγχώρησε και δεν τους τιμώρησε, πιστεύοντας πολλούς από αυτούς πως λόγω μέθης δημιούργησαν αναταραχή, επιδεικνύοντας έτσι επιείκεια.
Ο λαός, πίστευε εσφαλμένα, ότι προσχεδίαζε ενέδρα στον Ιππόδρομο για τους περιιστάμενους εκεί. Ο Νικηφόρος διέταξε στον Ιππόδρομο να να παραταχθούν οι στρατιώτες σε αντίπαλα στρατόπεδα, και να αναπαραστήσουν μία ψεύτικη μάχη προς τέρψη των παρευρισκόμενων. Μη συνηθισμένοι από το θέαμα των όπλων, ο κόσμος έφυγε τρομοκρατημένος φοβούμενος πως ο Νικηφόρος, θα εκτελούσε το πλήθος. Πολλοί εκ των θεατών, ποδοπατήθηκαν και πέθαναν, ενώ σταμάτησαν όλοι όταν είδαν τον αυτοκράτορα, να μην φεύγει από το κάθισμά του. Σταμάτησαν και τον λοιδόρησαν ξανά. Η δυσπιστία του λαού οδηγούσε συχνά να παρεξηγεί τον Νικηφόρο αδίκως. Σε αυτό προστίθεται και το πραγματικό σε αντίθεση με το άλλο, γεγονός της επιβολής δυσβάσταχτων φόρων.
Προς το τέλος της βασιλείας του Νικηφόρου, η διακυβέρνησή του, είχε πάρει διαστάσεις, Στρατιωτικού Καθεστώτος. Ο όρος του καθεστώτος κινείται δύο άξονες. Αφενός με την έννοια της αισυμνητείας για την προστασία των βασιλοπαίδων του Βασιλείου του Β και του Κωνσταντίνου, ως επίτροπός τους πάντα και όχι με την έννοια της στυγνούς τυραννίας και επιπροσθέτως στο ότι εστιάζει στον στρατό για να επιτευχθεί η ενίσχυση του κράτους και παράλληλα στο να ευοδωθεί η άνθηση της αγροτικής τάξεως, μέσα από την στρατικοποίησή των μικροκαλλιεργητών, ενισχύοντάς τον εθνικό στρατό.
Συνεκδοχικά, κατάφερε να αποκομίσει πρόσοδα, να επιστρατεύσει στρατιώτες στον εθνικό στρατό, να περιορίσει οικονομικώς την εκκλησία ακόμα και να παρεισφρήσει στην ιεραρχία της, να προστατεύσει πρόσκαιρα την οικονομία του Βυζαντίου έστω και πρόσκαιρα. Η πολιτική του ήταν αποτελεσματική. Αναπτύχθηκε το κρατικό εισόδημα. Ο κρατικός μηχανισμός παρέμεινε ανθεκτικός, η οικονομία του κράτους δεν κατέρρευσε, ο στρατός πλήθυνε και εφόσον οι στρατιώτες θα είναι πανταχού παρόντες, τα σύνορα θα είναι ασφαλέστερα.
Δεδομένης της εξαντλήσεως των μεσαίων και κατώτερων μερών των κοινωνικών στρωμάτων, λόγω της επιβολής φόρων και του πληθωρισμού στον οποίο εκείνος δημιούργησε, καθώς και η ρήξη με την
εκκλησία και σε συνδυασμό με την εμφάνιση διαμαρτυριών, όπως προείπαμε, στην Κωνσταντινούπολη, κίνησε
την επιθυμία από μέρους των αξιωματούχων να τον ανατρέψουν με οποιονδήποτε
τρόπο. Επιπροσθέτως, στρατιωτικοί, όπως ο Μιχαήλ Βούρτζης, καθαιρέθηκαν με την
αφαίρεση της στρατηγίας και τον Ιωάννη Τσιμισκή, το καθαίρεσε από από την αρχιστρατηγία, και τον διόρισε λογοθέτη του δρόμου. Ο Ιωάννης το εξέλαβε σαν περιφρόνηση αντί προαγωγή. Ο λόγος ήταν, επειδή εκπόρθησε την Αντιόχεια, γεγονός
που σύμφωνα με έναν χρησμό, θα σήμανε τον θάνατό του.
ΤΟΥΣ ΝΙΚΗΣΕ ΟΛΟΥΣ
ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ
Η συνωμοτική πλεκτάνη δεν άργησε να στηθεί. Έξι εβδομάδες μετά την πτώση της Αντιοχείας, ο Ιωάννης Τσιμισκής ερωτευμένος πλέον με την Θεοφανώ αποφασίζουν να δολοφονήσουν τον Αυτοκράτορα. Καταρχάς προσκάλεσαν στα ανάκτορο του Βουκουλέοντος τον Μιχαήλ Βούρτζη και τον Λέοντα τον Αβαλάντη. Και οι τέσσερις τους σχεδίασαν τον φόνο του Νικηφόρου. Η Βασίλισσα Θεοφανώ, άφησε ξεκλείδωτο το δωμάτιο ώστε να υπάρχει ελεύθερη είσοδος. Ο Νικηφόρος, διάβασε την Αγία Γραφή και στο τέλος της αγρυπνίας του κοιμήθηκε στο πάτωμα σε δέρμα πάνθηρα μέσα σε κόκκινο μάλλινο ύφασμα που ήταν δώρο του θείου του, και μοναχού Μιχαήλ Μέλινού, μπροστά από τα εικονίσματα Του Χριστού, της Θεοτόκου, και του Ιωάννου του Προδρόμου.
Πριν μπει μέσα στο δωμάτιο ο Νικηφόρος, πήδηξαν όλοι έξω από παράθυρο που οδηγούσε στην σκεπή .Όταν μπήκαν μέσα και τον βρήκαν και ο Λέων ο Αβαλάντης, τον κτύπησε με το ξίφος στο μέτωπο και τον σήκωσαν με βρισιές. Ξύπνησε κτυπημένος και ανεφώνησε: «Παναγία βοήθει ή κατά τον Ζωναρά και τον Σκυλίτζη: «Κύριε βοήθει» Ύστερα, του έδωσαν το τελειωτικό κτύπημα. Απεβίωσε στις 11 Δεκεμβρίου του 969. Στον τάφο του χαράχθηκε η επιγραφή με τα εξής λόγια. «Τους νίκησε όλους, εκτός από μία γυναίκα». «ὦ πλὴν γυναικὸς τὰ δ' ἄλλα Νικηφόρος» (Σκυλίτζης, Νικηφόρος ο Φωκάς2.2.13.14).
Ακολουθήστε το "Εξιστορώντας στην σελίδα μας στο Facebook, στο προφίλ μας στο Instagarm και κάντε εγγραφή στο κανάλι μας στο YouTube ώστε να μην χάνετε τα νεότερα ιστορικά μας άρθρα και τις συνεντεύξεις μας.
[i] Σκυλίτζης, Νικηφόρος Ο Φωκάς, 18: «ἠλάττωσε δὲ καὶ τὸ νόμισμα, τὸ λεγόμενον τεταρτηρὸν ἐπινοήσας. διπλοῦ δὲ τοῦ νομίσματος ἔκτοτε γεγονότος, ἡ μὲν εἴσπραξις τῶν δημοσίων φόρων τὸ βαρύτερον ἀπῄτει, ἐν δὲ ταῖς ἐξόδοις τὸ μικρὸν ἐσκορπίζετο. νόμου δὲ καὶ ἔθους ὄντων πάντα χαρακτῆρα βασιλέως, εἰ μὴ τῷ σταθμῷ ἐλαττοῖτο, δύναμιν ἔχειν ἰσότιμον, ὁ δὲ τὸν ἑαυτοῦ προκεκρίσθαι ἐνομοθέτησεν, ὑποβιβάσας τοὺς τῶν ἄλλων. ἐξ ἧς αἰτίας οὐ μικρῶς ἔθλιψε τὸ ὑπήκοον ἐν τοῖς λεγομένοις ἀλλαγίοις.» και
Ζωναράς16.26 «εκείνος το τεταρτερόν [νόμισμα]
επενόησε, κολοβώσας αυτό κατά τον σταθμόν, και τας μεν εισπράξεις δια του
βαρυτέρου, τας δε δόσεις και πάντα τα αναλώματα δια του κεκολοβωμένου
πεποίητο.»Σημειωτέων ότι ο Ζωναράς, αποκαλεί τον Νικηφόρο και τον Αδελφό του κυρίως, ως φιλοχρήματο παραμένει αβάσιμη. Εκτός του ότι δεν αναφέρεται κάτι τέτοιο στις άλλες πηγές ο Ζωναράς, είναι επιρρεπής στο προσωπικό σχολιασμό των προσωπικοτήτων κατά την εξιστόρησή του , γεγονός, που τον καθιστά, ολίγον μεροληπτικό.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου