ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΣΙΜΙΣΚΗΣ, ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: ΟΙ ΥΒΡΕΙΣ ΤΟΥ ΛΙΟΥΤΠΡΑΝΔΟΥ, ΟΙ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ ΣΕ ΔΥΣΗ, ΣΥΡΟΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ ΚΑΙ Η ΕΚΠΟΡΘΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ.

 

Ευστράτιος Βάθης

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΤΑΡΑΧΕΣ

   Ο Αυτοκράτορας διέμεινε για λίγο στην Κωνσταντινούπολη όπου τον παρατηρούμε να τον απασχολούν διπλωματικά ζητήματα, τα οποία πρόκειται να διευθετήσει. Συγκεκριμένα έχουμε δύο περιστατικά. Το ένα για τους Βούλγαρους πρέσβεις και το άλλο, για την επίσκεψη του επισκόπου Λιουτπράνδου της Κρεμόνας.

   Στο πρώτο περιστατικό, οι δύο πρέσβεις μετέφεραν τα λόγια του Βασιλιά της Βουλγαρίας Σαμουήλ για τα οποία ήταν να πληρώσει φόρο ο Νικηφόρος στην Βουλγαρία. Ο Αυτοκράτορας έγινε έξω φρενών, τους φυλάκισε και τους βασάνισε, θεωρώντας προσβολή ένα τόσο αδύναμο και υποδεέστερο πολιτισμικά  κράτος να ζητά φόρους από ένα άλλο ισχυρότερο. Ας μην παραλείπουμε το γεγονός πως δεν άφηναν το βυζάντιο ανενόχλητο. Προηγουμένως είχαν συμβεί πολλές επιδρομές και καταλήψεις πόλεων, όπως αυτήν της Ανδριανούπολης, τον καιρό του Ρωμανού του Α  Λακαπηνού. Τούτο ίσως θα μπορούσε να δικαιολογήσει, το μένος του Αυτοκράτορα, αν και σε πολλές περιπτώσεις φέρεται με αυστηρότητα.

   Πιο περίπλοκη φαίνεται η δεύτερη υπόθεση. Χρειάζεται όμως να ανατρέξουμε δύο χρόνια πριν για να καταλήξουμε στο διπλωματικό περιστατικό, που θα εξετάσουμε.

   Το 962 στην Γερμανία, στέφεται ο Όθων ο Ά «Αυτοκράτωρ των Ρωμαίων» από τον Πάπα Ιωάννη τον ΄ΙΒ. Η σφοδρή αντιπαράθεση θα επιτείνει το γεγονός αυτό, στις σχέσεις μεταξύ Βυζαντινών Ελλήνων, και Γερμανών, καθώς οι δεύτεροι σφετερίστηκαν έναν τίτλο τιμής που δεν δύναται να τον κατέχει κάποιος απολίτιστος ή βάρβαρος κατά τους Βυζαντινούς . Ο Όθων, έστειλε σε αποστολή τον επίσκοπο της Κρεμόνας  Λιουτπράνδο, για να εκτελέσει καθήκοντα πρεσβευτή. Η αποστολή αποσκοπούσε στο ότι ο Λιουτπράνδος πρέπει να πείσει τον Νικηφόρο την εγκυρότητα και νομιμότητα κατοχής αυτού του τίτλου τιμής. Την Πρώτη φορά που επισκέφτηκε την Κωνσταντινούπολη , ήταν επί του Ρωμανού ΄Β .Την δεύτερη φορά , οι κατά τον Λιουτπράνδο «Γραικοί» (εννοεί τους Έλληνες), παρέτειναν εσκεμμένα τις υποχρεώσεις τους,  σχετικά με την απασχόληση σε εσωτερικά ζητήματα του κράτους, ούτως ώστε να τερματιστούν ταχέως οι διαπραγματεύσεις. Ο ίδιος ο επίσκοπος διηγείται τα γεγονότα με απομνημονευματικό ύφος στο έργο του: «Η πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη την εποχή του Νικηφόρου Φωκά». 

     Στο συγκεκριμένο παράθεμα επικρατεί η υπερβολή και η προκατάληψη, ενώ το μένος του Λιουτπράνδου ξεσπά στον Αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά και προσπαθεί να δαιμονοποιήσει αυτόν, και τους κατά αυτόν  «Γραικούς». Λόγου χάρη, κάνει μνεία για την μορφή του Νικηφόρου διακωμωδώντας τον ίδιο τον αυτοκράτορα «Ο Νικηφόρος είναι πλάσμα τερατώδες, πυγμαίος, με τεράστιο κεφάλι, μάτια σαν τυφλοπόντικα, με γενειάδα κοντή , πλατιά πυκνή, ασπριδερή. Το μέτωπό του είναι ένα δάκτυλο πλατύ, η κόμη ατίθαση, και άγρια στολίζει το άγριο πρόσωπο, σαν να ήταν Ιόπας. Είναι κοιλαράς, με αδύνατους γλουτούς. Τα μπούτια ήταν μεγάλα, δυσανάλογα με κοντό ανάστημα, τα πόδια του  πλατιά. Φορούσε έναν μανδύα ξεφτισμένο και βρομερό, και υποδήματα Συκιώνια. Ο λόγος του, είναι θρασύς, αλλά ο νους του είναι σαν της αλεπούς  και σαν τον Οδυσσέα, είναι επίορκος και ψευταράς». [i] Το μένος του πρέσβη είναι προφανές και θέλει να δώσει μια αρνητική εντύπωση στους Δυτικούς και στους αναγνώστες, διακωμωδώντας τον Νικηφόρο.

   Επιπλέον: «Ενώ εκείνο το τέρας, ο Νικηφόρος προχωρούσε, οι ψ ά λ τ α ι για να τον κολακεύσουν, φώναζαν: ‘Ιδού έρχεται ο Εωσφόρος, η Ηώς ξεπροβάλλει! Ιδού έρχεται εκείνος που αντανακλά το βλέμμα του με τις ακτιδες του ηλίου! Ο χλωμός θάνατος των Σαρακηνών! Μέδων! Νικηφόρε!’ Κάθε τόσο έψαλλαν: «Μέδοντι Νικηφόρω πολλά έτη! .Αυτόν λαοί να λατρεύετε αυτόν να σέβεστε, αυτόν να προσκυνάτε!». Πόσο πιο κατάλληλο θα ήταν αν οι Γραικοί έψελναν ως εξής: ‘Πρόβαλλε σβησμένο κάρβουνο μέλλε, που περπατάς σαν γριά, που έχεις κατσικίσια μούρη, χωριάτη, μπουρδελι@ρη, κατσικοπόδαρε, κερατά, γυναικωτέ, άξεστε, βάναυσε, βάρβαρε, τριχώδη, αποστάτη Καππαδόκη!»(Λιουτ Πρεσ,11) [ii]. Αλλού γράφει: «Ο Βασιλιάς των Γραικών[iii] είναι μαλλιαρός, φοράει χλαμύδα, με μακριά μανίκια, και γυναικείο μανδύα είναι ψεύτης απατεώνας, αδυσώπητος, πονηρή αλεπού, υπερόπτης, τσιγκούνης, ψευδοταπεινόφρων, πλεονέκτης, τρώει σκόρδο κρεμμύδια και πράσσα και πίνει βάλνιον».[iv]     

   Επιπροσθέτως, σε άλλο μέρος τον σκιαγραφεί ως εξής: «Ο Νικηφόρος ανέβηκε στον θρόνο με μοιχεία και ψευδορκία» .Ψευδορκία εννοεί τον όρκο που είχε δώσει ο Νικηφόρος στην σύγκλητο, στον πατριάρχη και στην σύγκλητο .Ο Ιωσήφ όμως εξ αρχής ήθελε να εξοντώσει τον Νικηφόρο και για αυτόν τον λόγο ορκίστηκε , για να τον αφήσουν ήσυχο. Ο οχετός αυτός δεν σταματά εδώ .Δεν διστάζει να λοιδορήσει ακόμα και τον αδελφό του η τον πατέρα του «Ο Λέων ήταν ψηλός και ψευδοταπεινόφρων, σαν εκείνο το στραβό ραβδί που τρυπάει το χέρι σε όποιον στηρίζεται μπροστά του».   

    Ο Λέων ο Διάκονος, σχηματίζει διαφορετική άποψη για τον Νικηφόρο και την Εμφάνισή του: Ανοικτό καφέ δέρμα σκούρα μάτια, μαύρα μαλλιά, ή τουλάχιστον σκούρα καστανά, λεπτοπρόσωπος, παχιά φρύδια, οριακά κυρτή μύτη που τείνει προς ίσια, ανοικτά βλέφαρα, κάπως βαθιά τοποθετημένα μάτια, πλατειά γενειάδα σωματικά εύπλαστος.[v]                     

   Πρωτύτερα, όταν είχε έρθει ο Λιουτπράνδος στην Κωνσταντινούπολη, δεν έτυχε ευρύτερης υποδοχής. Ο ίδιος αναφέρει πως του είχαν δώσει αντί για κάθισμα ένα σκαμνί υποδαυλίζοντας εκείνον. Τον έβαλαν να καθίσει σε έναν Βούλγαρο, με φρικώδες κατά τον Λιουτπράνδο παρουσιαστικό. Εκείνο, συμβαίνει για τρεις λόγους. Ο πρώτος είναι πως με την στέψη του Όθωνα από τον  Πάπα της Ρώμης , οι Γερμανοί σφετερίστηκαν τον πολιτισμικό και πολιτικό τίτλο του Ρωμαίου πολίτη, σύμβολα της Ελληνορωμαϊκής κληρονομιάς, του αρχαίου κόσμου  και ως σύμβολο εξουσίας. Ας μην λησμονήσουμε επίσης το γεγονός πως ο Όθωνας επιβουλευόταν  την κατάληψη και της νοτίου Ιταλίας. Τέλος οι παπικές προκλήσεις και το χάσμα μεταξύ Λατίνων-Φράγκων και Γραικών που είχε πάρει εντάσεις από το Φωτιανό σχίσμα  το 867, καθώς και στην αποτυχημένη πολιορκία του Όθωνος  στο Μπάρι.  Η πόλωση των δύο πολιτισμικών επιρροών στην Ευρώπη κλιμακώθηκαν και από το γεγονός της πρότασης να ζητήσει το χέρι της Θεοφανούς, ο Όθωνας ο ΄Β, λαμβάνοντας ως προίκα, την Νότιο Ιταλία.

  Ο Λιουτπράνδος όταν απευθύνονταν στον Αυτοκράτορα Νικηφόρο, τον προσφωνούσε ως Αυτοκράτορα των Γραικών , δηλαδή , των Ελλήνων (Imperator Graecorum), αντί Ρωμαίων  κάτι το οποίο δεν ενόχλησε τον ίδιο και την αυτοκρατορική  Αυλή, και τον Όθωνα, ως Αυτοκράτωρ των Γερμανών. Όταν όμως τόλμησε να ξεστομίσει τον Όθωνα ως Αυτοκράτορα των Ρωμαίων, ο Λέων Φωκάς (ο Νικηφόρος τότε απουσίαζε σε εκστρατεία) τον φυλάκισε προσωρινά, θεωρώντας ότι διέπραξε ύψιστη ύβρη, και ύστερα αποφυλακίστηκε.

ΒΑΛΚΑΝΙΑ

  Συγχρόνως ο Πέτρος της Βουλγαρίας εισέβαλε σε Θράκη και Μακεδονία. Ο Νικηφόρος τότε προέβη σε διπλωματική κίνηση, στέλνοντας τον Σφενδοσλάβο ή Σβιαλτοσλάβο, ηγεμόνα των Ρως, για βοήθεια, ο οποίος κατέλαβε ολόκληρη την Βουλγαρία, μαζί με τους Βυζαντινούς και συγκυριάρχησαν εκεί ,για λίγα χρόνια, μέχρι την Βασιλεία του Ιωάννη Τσιμισκή, όπου και τους αντιμετώπισε επιτυχώς στην Χερσόνησο του Αίμου .

ΣΤΗΝ ΣΙΚΕΛΙΑ

   Ο Αυτοκράτορας, έστειλε τον Μανουήλ Φωκά που ήταν ανιψιός του και τον πατρίκιο Νικήτα να εκστρατεύσουν στην Σικελία. Κυρίευσαν πολλές πόλεις όπως τις Συρακούσες, το Ταυρομένιο, και τους Λεοντίνους. Η εκστρατεία αυτή δεν είχε αίσιο τέλος. Αντίθετα, ο Μανουήλ σκοτώθηκε και ο Νικήτας αιχμαλωτίστηκε.

ΑΝΤΙΟΧΕΙΑ

   Ο Νικηφόρος πολιορκούσε την Αντιόχεια από το 966. Την ίδια περίοδο ανακατέλαβε την Κύπρο. Ταυτόχρονα φτάνει μέχρι την Παλαιστίνη, καταλαμβάνει την Έδεσσα και πήρε  μία εικόνα κεραμική, στην οποία αποτυπωνόταν η μορφή του Ιησού από την εποχή που κήρυττε ο Απόστολος, Ιούδας ο Θαδδαίος. Ύστερα κατευθύνεται στον Λίβανο   και στην Παλαιστίνη, Το φρούριο  του Μεμετζέ έπεσε, και πολιόρκησε την Άκρα τον Δεκέμβριο του 968. Στην Αντιόχεια όμως αναγκάστηκε να αποχωρήσει λόγω βροχοπτώσεων. Συγκεκριμένα, έβγαλε έναν λόγο στους στρατιώτες του πως σε μία τόσο όμορφη πόλη όπως η Αντιόχεια δεν μπορεί κανείς να την λεηλάτησε και εάν κάνει κάτι τέτοιο περισσότερο αχρείος μπορεί να καταλογιστεί. Έτσι στο βάθρο που ήταν και ανακοίνωσε τον λόγο του, πήρε μία πέτρα και παρότρυνε του συστρατιώτες του να κάνουν το ίδιο. 

   Έκτισαν στρατόπεδο και τοποθετήθηκαν πεντακόσιοι λογχοφόροι πολεμιστές. Τα στρατεύματα, εκπόρθησαν την Αντιόχεια το 969. Η πόλη έπεσε στις 28^η Οκτωβρίου το 969 από τους στρατιωτικούς Πέτρο Φωκά, και Μηχαήλ Βούρτζη. Λίγο αργότερα , τα αυτοκρατορικά στρατεύματα κατέλαβαν το Χαλέπι για δεύτερη φορά. Κατά την Βασιλεία του Νικηφόρου καταλείφθηκαν συνολικά, πάνω από εκατό πόλεις .[vi]

Ακολουθήστε το "Εξιστορώντας στην σελίδα μας στο Facebook, στο προφίλ μας στο Instagarm και κάντε εγγραφή στο κανάλι μας στο YouTube ώστε να μην χάνετε τα νεότερα ιστορικά μας άρθρα και τις συνεντεύξεις μας. 

---

[i] Λιουτπρανδος, η πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη του Νικηφόρου Φωκά,3

[ii] Λιουτ Πρεσ ,11

[iii]  Σημειωτέον ότι  τοποθετήθηκε η λέξη Γραικός από τον συντάκτη της εργασίας, καθώς το μεταφρασμένο κείμενο της έκδοσης από το οποίο αντλούμε πληροφορίες  χρησιμοποιεί τον όρο Έλληνας  ως μετάφραση του όρου Graecus, Ως ορθοτέρας αντιστοιχίσεώς της με την πρώτη.     

[iv] Λιουτ, πρες. 41

[v] Λέων. Ιστ.3.8

[vi] [Niceph2.16] Τοιοῦτος δ' ὢν ὁ Νικηφόρος καὶ τοιαύταις χρησάμενος στρατηγίαις καὶ ἐπὶ τοσοῦτον τὰ Ῥωμαίων αὐξήσας πράγματα (κατέσχε γὰρ πλέον τῶν ἑκατὸν πόλεις καὶ φρούρια Κιλικίας τε καὶ Συρίας καὶ Φοινίκης Λιβανισίας, ὧν μέγιστα καὶ ἐπισημότερα ἡ Ἀνάζαρβος καὶ ἡ Ἄδανα, ἡ Μόψου ἑστία, ἡ Ταρσός, τὸ Παγράς, τὸ Συννέφιον, ἡ Λαοδίκεια, τὸ Χάλεπ, ἔθετο δὲ καὶ ὑποφόρους τήν τε ἐν Φοινίκῃ Τρίπολιν καὶ τὴν Δαμασκόν) ὅμως μισητὸς ἐγένετο παρὰ παντὸς ἀνθρώπου, καὶ πάντες ἐδίψων τὴν τούτου θεάσασθαι καταστροφήν. τὰς δὲ αἰτίας ἀπαριθμήσει ὁ λόγος ἐν καιρῷ τῷ προσήκοντι.

ΠΗΓΕΣ*

  Αυτοκράτωρ Νικηφόρος Φωκάς Περί Παραδρομής, πολέμου, ΓΕΕΘΑ / Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Νοέμβριος 2016.

 Λέων ο Διάκονος, Ιστορία, εκδ. Κανάκη, Αθήνα,2000. 

Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών εκδ. Κανάκη, Ά Τόμος, Αθήνα ,2011.

(Η ιστορία του Σκυλίτζη βρίσκεται και εδώ: https://byzantium.gr/keimena/skylitzes.php)

Λιουτπράνδος της Κρεμώνας, η Πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη του Νικηφόρου Φωκά εκδ. Στοχαστής,1998.

 Ιωάννης Ζωναράς, Επιτομή, Ιστοριών εκδ. Κανάκη τόμοι ΄Β και΄Γ,Αθήνα,1998 και 1999.

 https://byzantium.gr/keimena/attaleiates.php Μηχαήλ Ατταλειάτης Ιστορία.

 

  ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

   Georg Ostrogorsky, H Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, εκδ. Στέφανος Βασιλόπουλος τόμος Β΄ ,Αθήνα, 1978.                

 Schlumberger Gustav, Ιωάννης Τσιμισκής εκδ. Δημιουργία, Αθήνα 1999.

 Α.Α Βασίλιεφ, Ιστορία της Βυζαντινής, Αυτοκρατορίας 324-1453, εκδόσεις πελεκάνος, Αθήνα, 2006.

 Ταξιάρχης .Γ Κόλιας , Νικηφόρος Β΄ Φωκάς , Ο στρατηγός Αυτοκράτωρ και το Μεταρρυθμιστικό του έργο , Ελληνική έκδοση ΣΤ. Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα,1993.

 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

 Εγκυκλοπαίδεια μείζονος Ελληνισμού: :http://www.egiklopedia.gr/asiaminor/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaId=5198#chapter_0

https://byzantium.gr/keimena/skylitzes.php \\ : Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών. 

https://byzantium.gr/keimena/attaleiates.php : Μηχαήλ Ατταλειάτης, Ιστορία.