Ποιος η Αρσακειάδα; Σαν σήμερα το 1973 ο Δημ. Ιωαννίδης ανέτρεψε τον Γ. Παπαδόπουλο
Σωτήρης Σουχλέρης
Σαν σήμερα ο διοικητής της «ΕΣΑ» ,Ταξίαρχος Δημήτριος Ιωαννίδης, εκμεταλλευόμενος τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τον στρατιωτικό νομό που κηρύχτηκε στις 17 Νοέμβριου, ανέτρεψε το καθεστώς του Γεωργίου Παπαδοπούλου και εγκαθίδρυσε δική του Δικτατορία. Σήμερα θα αναλύσουμε τα όσα συνέβησαν από την αρχή του 1973 και οδήγησαν στο πραξικόπημα.
Η προκήρυξη ανεξαρτησίας:
Τον Ιανουάριο του 1973 η Δικτατορία της 21ης Απριλίου έμπαινε στον 6ο χρόνο της στην εξουσία. Οι δικτάτορες είχαν υποσχεθεί την επαναφορά των άρθρων του Συντάγματος που σταμάτησαν να ισχύουν την «21η Απριλίου 1967», την διενέργεια δημοψηφίσματος για να λυθεί το πολιτειακό ζήτημα και αμέσως μετά ελεύθερες εκλογές. Η υπόσχεση αυτή είχε αρχίσει να καθυστερεί. Το 1973 ξεκίνησε με την χώρα να είναι σε πολύ καλή οικονομική κατάσταση, χαμηλή ανεργία, ο στρατιωτικός νομός ίσχυε μόνο στην Αθήνα και ο προϋπολογισμός για το νέο έτος ήταν ενθαρρυντικός. Το πρώτο μεγάλο γεγονός της χρονιάς έρχεται στις 15 Ιανουαρίου 1973 , όταν ανακοινώθηκε πως με απόφαση της κυβέρνησης, η Ελλάς αρνήθηκε την δωρεάν, στρατιωτική, Αμερικανική βοήθεια. που η χώρα λάμβανε από την εφαρμογή του «Σχεδίου Μάρσαλ» το 1948.
Η κυβερνητική ανακοίνωση ήταν η εξής «Η Κυβέρνησις απεφάσισεν όπως δηλώση εις την φίλην και σύμμαχον Κυβέρνησιν των Ηνωμένων Πολιτειών, ότι παραιτείται τού λοιπού -αρχής γενομένης από τού τρέχοντος έτους- τής παρεχομένης υπό των Ηνωμένων Πολιτειών δωρεάν στρατιωτικής βοηθείας». Ο λόγος για να αρνηθεί η χώρα την στρατιωτική βοήθεια, ήταν πως η εσωτερική παραγωγή μπορούσε, πλέον, να καλύψει στο 100% τις ανάγκες της χώρας σε οικονομικό και στρατιωτικό τομέα. Αυτό επιτεύχθηκε, λόγο τον τεράστιων αγορών του εξοπλιστικού προγράμματος του στρατού, που ξεκίνησε το 1968 και ολοκληρώθηκε το 1973 και την άνοδο της παραγωγής και της οικονομίας την τελευταία εξαετία. Αυτή η κίνηση εξέπληξε και ενόχλησε τους Αμερικανούς.
Περίοδος Φεβρουαρίου-Μάϊου πρώτες αναταράξεις:
Οι πρώτες «μαζικές» αντιδικτατορικές ενέργειες ξεκινούν την χρονιά εκείνη, αρχικά με απόχες φοιτητών από τα μαθήματα τους, εις ένδειξη διαμαρτυρίας προς το καθεστώς. Στις 13 Φεβρουαρίου, πραγματοποιήθηκε διαδήλωση μέσα στο Πολυτεχνείο και η χούντα παραβίασε το πανεπιστημιακό άσυλο, δίνοντας εντολή στην αστυνομία να επέμβει. Έντεκα φοιτητές συνελήφθησαν και παραπέμφθηκαν σε δίκη. Μέσα στον μήνα ακολούθησε η κατάληψη της Νομικής σχολής Αθηνών, στις 21 Φεβρουαρίου από περίπου 200 φοιτητές. Αιτήματα των φοιτητών ήταν η ανάκληση του νόμου 1347 που επέβαλε την στράτευση «αντιδραστικών νέων», καθώς 88 συμφοιτητές τους είχαν ήδη στρατολογηθεί με τη βία, ελεύθερες εκλογές στις σχολές τους και κατάργηση του σπουδαστικού τμήματος της ασφάλειας. Μετά από διαπραγματεύσεις με την σύγκλητο, οι έγκλειστοι αποχώρησαν την επομένη από την κεντρική είσοδο, όπου όμως η αστυνομία επενέβει και πραγματοποίησε συλλήψεις.
Τον Μάρτιο συνεχίστηκαν ακόμα κάποιες ενέργειες χωρίς αντίκτυπο, καθώς η αστυνομία εξουδετέρωσε και συνέλαβε τα μέλη των οργανώσεων που τις διέπραξαν. Όλοι τους πέρασαν από στρατοδικεία όπου καταδικάστηκαν ή στρατεύτηκαν. Τον Απρίλιο λίγο πριν τους εορτασμούς για την συμπλήρωση 6 ετών από την λεγόμενη Επανάσταση, η ΚΥΠ (Κεντρική υπηρεσία πληροφοριών), είχε πληροφορίες για επικείμενο κίνημα στρατιωτικών με στόχο την ανατροπή του καθεστώτος. Οι πληροφορίες αυτές, από απλές εικασίες άρχισαν να επαληθεύονται και ξεκίνησε ενδελεχή ερευνά, για να γίνει γνωστό ποιοι ηγούνταν. Τον Μάιο ανακαλύφθηκε το λεγόμενο «Κίνημα του Ναυτικού».
Από τις έρευνες έγινε γνωστό, πως το κίνημα προετοιμαζόταν από τα μέσα του 1968 και ότι ήταν αναμεμιγμένοι, οι περισσότεροι διοικητές πλοίων του τότε «Βασιλικού Ναυτικού». Οι διοικητές ήταν βασιλόφρονες και έδρασαν μόνοι τους, χωρίς να μυήσουν αξιωματικούς από τον στρατό ξηράς, αλλά μόνο δέκα από την τότε Βασιλική Αεροπορία στην κίνηση τους. Το κίνημα προδόθηκε από κάποιον αξιωματικό «πιστό εις την Επανάσταση», συμφώνα με δηλώσεις του τότε αντιπροέδρου της κυβέρνησης Στυλιανού Παττακού. στην εκπομπή «μηχανή του χρόνου» το 2007.
Το κίνημα είχε ως στόχο την πτώση του καθεστώτος, την επαναφορά του αυτοεξορισθέντος βασιλεύς Κωνσταντίνου Β΄, τον σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας και τέλος ελεύθερες εκλογές εντός 5 μηνών. Για να πετύχουν τον στόχο τους, οι κινηματίες είχαν εκπονήσει 3 βασικά σχέδια. Πρώτον την σύλληψη και εκτέλεσή του πρωθυπουργού, Γεωργίου Παπαδοπούλου, σε κάποια ναυτική εορτή και την ορκωμοσία κυβέρνησης υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, δεύτερον την κατάληψη της νήσου Σύρου, στάση σε όλους τους ναυστάθμους της χωράς και τρίτον την κατάληψη της Κρήτης ως μετρό πίεσης, για την παραίτηση της Απριλιανής κυβέρνησης στην Αθήνα. Το κίνημα αναβλήθηκε πολλές φορές, αλλά πλέον είχε παρθεί η απόφαση να γίνει στις 23 Μάιου του 1973, όμως προδόθηκε την προηγουμένη και ξεκίνησαν συλλήψεις.
Το καλοκαίρι της Φιλελευθεροποίησης:
Στην Αθήνα ο Παπαδόπουλος βλέπει ότι οι εξελίξεις τρέχουν και η δημοκρατικοποίηση πρέπει να γίνει άμεσα. Έτσι στις 12 Ιουνίου ανακοινώνεται η διενέργεια δημοψηφίσματος για να λυθεί το πολιτειακό. Στις 29 Ιουλίου 1973 οι πολίτες ψηφίζουν το εάν θέλουν την παραμονή της Βασιλείας στην Ελλάδα ή την εγκαθίδρυση «Προεδρικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας» στα πρότυπα της Γαλλίας και των ΗΠΑ. Ήδη, με διάγγελμά του την 1η Ιουνίου, ο δικτάτορας έχει καταργήσει τη βασιλεία, κηρύσσοντας έκπτωτο τον Κωνσταντίνο. Το ΝΑΙ στο νέο πολίτευμα βγήκε με 77,52% και το όχι με 21,31%, χωρίς όμως το δημοψήφισμα να είναι νόθο όπως εκείνο του 1968.Ο βασιλεύς Κωνστάντιος Β’ απεύθυνε μήνυμα στον ελληνικό λαό από την Ρώμη, ζητώντας απ’ τους πολίτες, να ψηφίσουν ΟΧΙ και να διατηρήσουν την δυναστεία στη χώρα.
Το δημοψήφισμα κατήγγειλαν ως νοθευμένο απ’ την αρχή το ΚΚΕ εσωτερικού και εξωτερικού, ενώ οι παλαιοκομματικοί τήρησαν ουδέτερη στάση. Στην Αθήνα στήθηκαν μεγάλες άφησες υπέρ του ΝΑΙ και της Επανάστασης, ενώ στα χωριά ρόλο κυβερνητικού εκπροσώπου ανέλαβε ο Στυλιανός Παττακός, προτρέποντας τον κόσμο να ψηφήσει ΝΑΙ. Ο Παπαδόπουλος ορκίζεται προσωρινός «Πρόεδρος της Δημοκρατίας», με αντιπρόεδρο τον πρώην Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων, Οδυσσέα Αγγελή, παραμένει πρωθυπουργός για 2 ακόμα μήνες και σχεδιάζει την δική του μεταπολίτευση.
(Ορκωμοσία Γεωργίου Παπαδοπούλου 1973)
Ο Παπαδόπουλος ορκίζεται επίσημα «Πρόεδρος της Δημοκρατίας», με αντιπρόεδρο τον Οδυσσέα Αγγελή, για 8ετη θητεία και προεξοφλεί το τέλος της «Επαναστάσεως» της 21ης Απριλίου. Τον Οκτώβριο αποφασίζεται ο διορισμός μεταβατικής κυβέρνησης, που θα οδηγήσει σε εκλογές τον Φεβρουάριο του 1974 και αναζητούνται τα κατάλληλα πρόσωπα για την στελέχωση της. Τελικά, στις 8 Οκτωβρίου 1973, ορκίζεται πολιτική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον παλαιό πολίτικο Σπυρίδων Μαρκεζίνη, πρώην υπουργό συντονισμού επί Παπάγου και αρχηγός του κόμματος των «προοδευτικών». Όλοι οι στρατιωτικοί παραιτήθηκαν από τις υπουργικές θέσεις που κατείχαν και τις παρέδωσαν σε πολιτικά πρόσωπα από όλο το πολιτικό φάσμα, αριστερά και δεξιά. Βεβαία με βάση το νέο σύνταγμα, οι υπουργοί Εξωτερικών, Εθνικής Αμύνης και Δημοσίας Τάξεως διορίζονταν απευθείας από τον Πρόεδρο και όχι απ' τον Πρωθυπουργό. Οι εφημερίδες έγραφαν μάλιστα πως «Αποσύρεται η 21η Απριλίου» και πως ξεκινά ένας νέος πολίτικος βίος δια την χώρα.
(Ορκωμοσία Σ. Μαρκεζίνη παρουσία προέδρου και αντιπρόεδρου)
(Η νέα κυβέρνηση στις 8 Οκτώβριου 1973)
Ο Μαρκεζίνης σε διάγγελμα του κάλεσε όλες τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου, και τους παλαιοκομματικούς και το ΚΚΕ, να λάβουν μέρος στις εκλογές που θα διεξάγονταν στις 24 Φεβρουαρίου 1974. Οι κομμουνιστές αρνήθηκαν, ενώ οι Π. Κανελλόπουλος και Γεώργιος Μαύρος, εκφράστηκαν θετικά. Ταυτόχρονα ο Ανδρέας Παπανδρέου από την Σουηδία και ο Καραμανλής απ’ το Παρίσι έψαχναν ευκαιρία να επιστέψουν.
Περεταίρω ενέργειες ήταν πως οι δόθηκε γενική αμνηστία σε όλους τους κρατούμενους, που συνελήφθεισαν από την 21η Απριλίου και έπειτα, έκλεισαν πλήρως τα ξερονήσια και επέστρεψαν οι λιγοστοί κρατούμενοι που είχαν απομείνει, ενώ δόθηκε χάρη στον Αλέκο Παναγούλη, από τον ίδιο τον Παπαδόπουλο. Τέλος άρθηκε ο στρατιωτικός νομός από την Αθήνα, τελευταία πόλη όπου ίσχυε και μειώθηκε δραστικά η λογοκρισία.
.
Ο Μαρκεζίνης αργότερα σε συνέντευξη του στο Spiegel ανέφερε πως: «Εδέχθην την πρωθυπουργίαν διότι κατειχόμην από την έμμονον ιδέαν ότι δεν έπρεπε να απολεσθή η παρεχομένη ευκαιρία της πάση θυσία διεξαγωγής αδιαβλήτων εκλογών... Ηξιζεν, άλλωστε, η ανάληψις οιουδήποτε κινδύνου, έστω και με μόνην την ελπίδα να αποτραπή η ακολουθήσασα εθνική συμφορά. Διότι η καταστροφή της Κύπρου είναι ανυπολόγιστος εθνική συμφορά».
Αυτή ήταν και η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τον Ιωαννίδη και τους σκληρούς αξιωματικούς του. Και παρότι σε πιέσεις νεαρών αξιωματικών, για επίσπευση της ανατροπής του Παπαδοπούλου απαντούσε αρνητικά, στο τέλος Οκτώβριου ανακοίνωσε πως το πραξικόπημα θα γίνει εντός του Νοέμβριου. Συμφώνα με δηλώσεις του Αριστείδη Παλαινη στη μηχανή του χρόνου το 2008, η ημερομηνία της 25ης είχε οριστεί από τότε.
Ο ταραγμένος Νοέμβρης και η αρχή του τέλους:
Από τις πρώτες ενέργειες της νέα κυβέρνησης ήταν να έρθει σε επαφή με τους φοιτητές στις σχολές και να βρεθεί λύση στα προβλήματα τους. Ρόλο διαμεσολαβητή ανέλαβαν ο Σπύρος Ζουρνατζής, Υπουργός τύπου και ο Παναγιώτης Σιφναίος Υπουργός παιδείας. Πρώτα αιτήματα των φοιτητών ήταν να φύγουν οι «εγκάθετοι» του καθεστώτος από τις σχολές, να διαλυθεί το σπουδαστικό της ασφάλειας, η κατάργηση του νόμου περί στραφείσης ανυπάκουων, η καθιέρωση της δημοτικής, η στρατιωτική θητεία να γίνει ένας χρόνος και να γίνουν φοιτητικές εκλογές πριν το τέλος του έτους. Τα αιτήματα αυτά κριθήκαν απαράδεκτα και οι διαπραγματεύσεις σταμάτησαν προσωρινά.
Την Κυριακή 4 Νοέμβριου πραγματοποιήθηκε το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου και ύστερα οργανώθηκε πορεία 5 χιλιάδων ανθρώπων με συνοδεία της αστυνομίας, Μετά το τέλος της πορείας ομάδα περίπου 2 χιλιάδων ατόμων αποσχίστηκε από τον κύριο όγκο και επιτέθηκε στην αστυνομία χωρίς λόγο, με αποτέλεσμα 25 αστυνομικοί σοβαρά τραυματίες και δεκάδες συλλήψεις. Το κλίμα μύριζε μπαρούτι και επιβεβαιώθηκε 2 εβδομάδες μετά.
Γιομ Κιπούρ και όχι στις ΗΠΑ:
Στις 6 Οκτωβρίου η Αραβικές χώρες κηρύττουν επίθεση εναντίον του Ισραήλ και ξεκινά ο «Δ΄ Αραβοϊσραηλινός Πόλεμος» ή «Πόλεμος του Γιόμ Κυμπούρ» και η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο γίνεται εκρηκτική. Συμμετοχή στον πόλεμο έχουν και οι ΗΠΑ, που στηρίζουν το Ισραήλ ανοικτά με πολεμικό υλικό και οι Σοβιετικοί τους Άραβες συμμάχους τους. Μετά από αίτημα των Αμερικανών, μέσω του ΝΑΤΟ, για χρήση των βάσεων εν Ελλάδι για ανεφοδιασμό των αεροσκαφών τους, γίνεται συνεδρίαση του Προέδρου με τον πρωθυπουργό και αποφασίζεται να κλείσει ο Εθνικός Εναέριος χώρος.
Μέσω του Υπουργού εξωτερικών Χρηστού Ξανθόπουλου Παλαμά, στις 13 Νοεμβρίου, έγινε ξεκάθαρο ότι «οι φιλικές σχέσεις της Ελλάδος με τα κράτη του Αραβικού κόσμου, δεν επιτρέπουν την ανάμειξην της χωράς μας εις τα θέματα της μέσης ανατολής». Τέλος ο Παπαδόπουλους με διάβημα του προς τον Henry Tacka, πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Ελλάδα, αρνήθηκε την παραχώρηση βάσεων στον αμερικανικό στρατό.
\
Οι Αμερικανοί εξοργίζονται. Λέγεται πως μετά το τέλος της συνόδου του ΝΑΤΟ, τον ίδιο μήνα, ο Henry Kissinger είπε στον Παλαμά «αυτό που κάνατε με τα αμερικανικά αεροπλάνα θα το πληρώσετε ακριβά». Η είδηση θορύβει την Αθήνα και προκαλεί ανησυχία στον Πρόεδρο και την κυβέρνηση. Τότε ο Ιωαννίδης έρχεται σε επαφή με ελληνοαμερικανικούς πράκτορες της CIA στην Αθήνα και τους αποκαλύπτει τα σχέδια του. Οι Αμερικανοί αρχίζουν να υποστηρίζουν τον φιλικό ταξίαρχο.
Θα τα εκμεταλλευτούμε μόνοι μας!:
Τα πετρέλαια είναι μια άλλη πτυχή των σχέσεων της Δικτατορίας με τις ΗΠΑ εκείνη την χρονιά. Η Ελλάς ήδη από την δεκαετία του 50’ σκεφτόταν να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα πετρελαίου στο Αιγαίο, άλλα λόγο των εντάσεων με την Τουρκιά, τα ιουλιανά, το κυπριακό και την αργή οικονομική ανάκαμψη, τα σχέδια σταματούσαν. Στον τρίτο χρόνο της Δικτατορίας, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ξεκινήσει να κάνει κάποιες, υποτυπώδεις έρευνες πετρελαίων στο βόρειο αιγαίο και στο Ιόνιο. Η ΕΣΣΔ έγινε, κατά μαρτυρία του Στυλιανού Παττακού στον ΣΚΑΙ το 2009, «συνέτεροι σε εταιρεία, η όποια επρόκειτο να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα των τεναγών φιλίππου καβάλα» η τύρφη.
Ήδη από το 1970 η Δικτατορία ξεκίνησε οικονομικές σχέσεις με τα Κομμουνιστικά καθεστώτα της ΕΣΣΔ, της Κίνας, της Αλβανίας και της Ρουμανίας. Ο Νικόλαος Μακαρέζος, υπουργός οικονομικών, έγινε ο πρώτος «ηγέτης» δυτικής χωράς που επισκέφτηκε την Κινά στις 2/5/1973 και συναντήθηκε με τον Τσου Εν Λάι, αναπληρωτή Πρωθυπουργό της ΛΔ. της Κίνας. Υπεγράφησαν οικονομικές διακρατικές συμφωνίες μεταξύ των δυο κρατών.
Το 1972 ανακαλύπτεται το κοίτασμα της Θάσου στην Θέση Πρίνου και ξεκινούν διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ για την συνεκμετάλλευση και την τιμή εξαγωγής. Όμως λόγο διαφωνίας στην τιμή των βαρελιών, οι διαπραγματεύσεις χαλάνε και η Ελλάδα στρέφεται στο Ανατολικό μπλοκ. Το φθινόπωρο του 1973 συμφωνείται συνεκμετάλλευση με την Ρουμανία και προγραμματίζεται επίσημη επίσκεψη του Νικόλαε Τσαουσέσκου στην Αθήνα, για τις 25 Νοέμβριου.
Η απόφαση για ανεξάρτητη πολίτικη στο θέμα πετρελαίων, οικονομίας και άμυνας, φέρνει τα όρια τους τις σχέσεις του καθεστώτος με τις ΗΠΑ, αλλά η χαριστική βολή ήταν το Κυπριακό.
(Η επερχόμενη συμφωνία με τις ΗΠΑ)
Πολυτεχνείο, ταραχές και αναρχία:
Οι εκλογές είχαν οριστεί για τις 24 Φεβρουαρίου 1974 και έμενε μόνο να ανακοινωθούν. Η κυβέρνηση Μαρκεζίνη είχε αναγγείλει μεγάλη συνέντευξη τύπου για τις 17 Νοέμβριου 1973, όπου και θα τις ανακοίνωνε επίσημα. Στις 14 Νοέμβριου γίνονται συνελεύσεις σε Μετσόβιο και Νομική, αλλά στο πολυτεχνείο κλείνουν οι πόρτες και αποφασίζεται κατάληψη. Οι φοιτητές της Νομικής έρχονται και αυτοί στο πολυτεχνείο, ενώνονται με τους συναδέλφους τους και αρχίζουν να φωνάζουν συνθήματα, φοιτητικά, ενώ ξεκινά νερατζοπολεμος με την αστυνομία που βρισκόταν έξω από τον κτήριο.
Τα γεγονότα εξελίσσονται αστραπιαία και το βραδύ εισέρχονται στο κτήριο άτομα, μη σχετικά με τον χώρο όπως εργάτες, οικοδόμοι, συνδικαλιστές μέλη της ΚΝΕ και αναρχικοί. Στήνεται ο ραδιοπομπός, που μεταδίδει το μήνυμα «Εδώ Πολυτεχνείο!, εδώ σταθμός των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων» και οι έγκλειστοι προσπαθούν να κινήσουν το λαό σε εξέγερση. Ο Παπαδόπουλος δίνει εντολή να μην επέμβει η αστυνομία και να μην εμποδιστούν οι φοιτητές, αλλά στην διάρκεια της 15 Νοέμβριου, μικρές ομάδες αρχίζουν να συγκρούονται αγρία με την αστυνομία, να σπάνε βιτρίνες και να καινέ δημόσια περιούσια.
Γίνονται ένοπλες επιθέσεις στο ΥΠΕΞ και στον ΟΤΕ από αγνώστους και οι φρουρές τους απαντούν στα πυρά, εκεί πέφτουν οι πρώτοι νεκροί και η κατάσταση αρχίζει να ξεφεύγει. Η αστυνομία δεν μπορεί να ελέγξει την κατάσταση και σε συνεδρίαση του Υπουργικού συμβουλίου, υπό τον Μαρκεζίνη, γίνεται πρόταση να πέσουν δακρυγόνα στο ίδρυμα, από ελικόπτερα, αλλά απορρίπτεται αμέσως. Ο αντιπρόεδρος Ο. Αγγελής είπε στον υπουργό «και εάν πέσει βοβμις τι θα γίνει κύριε υπουργέ; Θα πάρει η κυβέρνηση σας την ευθηνήν του αίματος όπως έγινε με τον Πέτρουλα;» Σύμφωνα με μαρτυρία του Υπουργού Σ. Ζουρνατζή, όταν πήγε να δει τον Ι. Δασκαλόπουλο, αρχηγό της Αστυνομίας, τον είδε να περιφέρεται μεταξύ, τουαλέτας και γραφείου και του είπε με αγωνία πως «δεν μπορώ να ελέγξω την κατάσταση χρειάζομαι δυνάμεις στρατού!».
Ο Ζουρνατζής τον προέτρεψε, να πάρει τηλέφωνο τον Πρόεδρο ή τον πρωθυπουργό και να ζητήσει δυνάμεις. Το βράδυ της 16ης Νοέμβριου λίγο πριν τα μεσάνυχτα, μετά από πιέσεις και την είδηση πως στο Πολυτεχνείο φέρνουν πυροβόλα όπλα, ο Παπαδόπουλος δίνει εντολή να επέμβει ο στρατός και η αστυνομία να αδειάσει το πολυτεχνείο. Ο Ζουρνατζής είχε πει πως «υπήρχε κίνδυνος, έτσι εκτιμάτο από τον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης Μιτρέλια και από την αστυνομία, να ανατραπεί το Καθεστώς…»Τα μεσάνυχτα ξεκινά οι ανάπτυξη αρμάτων μάχης και στρατού στην πρωτεύουσα, από το Στρατόπεδο στο γουδί και σε λίγη ώρα οι διαδηλωτές και οι βάνδαλοι σκορπίζουν από τις πλατείες και χάνονται, σταματά η κυκλοφορία και το Πολυτεχνείο κλείνει τις πόρτες του στις 1:30. Δημιουργείται μια «νεκρή» ζώνη 300 μέτρων γύρω από το ίδρυμα και αναλαμβάνει ο στρατός την φύλαξη της.
(Τεθωρακισμένα οχήματα στην Λ. Αλεξάνδρας 00:30)
Στις 2:00 φτάνει έξω από το Πολυτεχνείο ουλαμός πέντε αρμάτων ΑΜΧ-30 και μια μοίρα καταδρομών, ενώ έχουν ήδη ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για να λήξει η κατάληψη. Κατά μαρτυρία του Κυριάκου Σταμέλου υπήρχαν άνθρωποι, που δεν ήθελαν να λήξει η κατάληψη για να έρθουν σε σύγκρουση με το στρατό και δεν άφηναν τους φοιτητές να βγουν ή να ανοίξουν την πόρτα. Με τη σύμφωνη γνώμη των εγκλείστων αποφασίστηκε, ένα άρμα μάχης να εισέλθει και να κατεδαφίσει την πύλη, την οποία έφραζε η mecedes του πρύτανη ως το μόνο οδόφραγμα, που δεν μπορούσε να μετακινηθεί.
Έτσι στις 2:58 το άρμα μάχης ΑΜΧ-30 έριξε την πύλη με φόρα και εισήλθε σε βάθος 10 μέτρων εντός του προαυλίου. Δεν υπήρξε κανένα θύμα πάρα μόνο 3 τραυματίες. Η αστυνομία, η ασφάλεια και ο στρατός μπήκαν μέσα και ξεκίνησαν συλλήψεις, ξύλο με τους καταδρομείς να προστατεύουν τους φοιτητές και να τους κάνουν διάδρομο για να φύγουν προς την Οδό Πατησιών. Μέχρι της 4 το πρωί το ίδρυμα είχε αδειάσει.
Το πρωί ο Παπαδόπουλος, με την σύμφωνη γνώμη του Μαρκεζίνη, κήρυξε τον στρατιωτικό νομό για 30 ήμερες, όπως προέβλεπε το Σύνταγμα και έκανε διάγγελμα.
«Ελληνικέ λαέ, με βαθειαν συνείδησιν των ευθηνών μου έναντι του έθνους και της ιστορίας, απεφάσισα, μετά τας χθεσινας αναρχικάς εκδηλώσεις, να κηρύξω τον στρατιωτικό νομό καθ' άπασαν την Επικράτεια προς αποκατάσταση της διασαλευθήσης τάξεως. Κατέβαλα μέχρι τώρα πάσαν προσπάθειαν δια να οδηγήσω την χωρά εις μιαν ομαλή δημοσιών ζωή, μετά την πολική κρίση του 1964. Ατυχώς αναρχικά στοιχειά, αποβλέποντα εις ανατροπή πάσης ενόμου τάξεως και εκμεταλλευόμενα την αφέλεια απροσιγώτων ατόμων και την ιδιοτέλεια πολιτικών προσώπων, εδημιούργησαν επί κίνδυνος έκρυθμον κατάσταση. Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών ανέδειξαν την υπαρξιν συνομωσίας των εχθρών της δημοκρατίας και της ομαλότητος.
Τεταγμένος εκ του Συντάγματος όπως προασπίζω την γαλήνην, τας κατακτήσεις και την ασφάλειαν του ελληνικού λαού, δηλώ ότι είμαι αποφασισμένος να λάβω όλα τα πρόσφορα μέτρα δια την παγίωσιν τις τάξεως και την ανεμπόδιστον επίδοσην του λαού, εις τα ειρηνικά έργα του. Καλώ τους εκπροσώπους εκείνου του πολιτικού κόσμου, οι οποίοι ευθυγραμμίζονται προς τα ανατρεπτικάς εκδηλώσεις της μηδενιστικής μειοψηφίας, όπως αναλογιστούν τας ευθίνας των έναντι της Ελλάδος και τους παραδίδω εις την κρίσην της πλειοψηφίας του λαού. Ελληνικέ λαέ η ποθητή δια κάθε έντιμο πολίτη εσωτερική γαλήνη και δημόσια τάξη, θα αποκατασταθεί!»
Το τέλος πλησιάζει.
(Στρατιωτικός νομός για 30 ημέρες)
Τανκς, στρατός, αστυνομία και απαγόρευση κυκλοφορίας για την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη. Ο Ιωαννίδης είχε δικούς του ανθρώπους στο Πολυτεχνείο την νύχτα του τανκ, που τον ενημέρωναν. Ο Ταξίαρχος παίρνει τις αποφάσεις του. Η ανατροπή απέχει μόνο μια εβδομάδα.
Ο Μιμής είναι... Αρσακειάς:
Μετά το Σαββατοκύριακο, 17-18 Νοέμβριου, τα πράγματα στην Αθηνά είχαν ηρεμίσει και η ομαλότητα επανήλθε στην κοινωνία. Ο Μαρκεζίνης ρώτησε την Δεύτερα τον Παπαδόπουλο, εάν θα γίνουν οι εκλογές κανονικά ή θα πάρουν αναβολή. Ο Παπαδόπουλος τον βεβαίωσε πως θα γίνουν στην ώρα τους και πως ο στρατιωτικός νομός θα λήξει πριν συμπληρωθούν 30 ημέρες. Οι φήμες για ανατροπή του Παπαδοπούλου ήταν γνώστες ήδη από τον Αύγουστο, αλλά ο ίδιος δεν έδωσε βάση. Όμως μετά από πληροφορίες, στις αρχές Οκτωβρίου, από πηγές της ΚΥΠ ξεκίνησε έρευνα. Στις 20 και 22 Νοεμβρίου ο πρώην υπουργός Στυλιανός Παττακός, ήταν προσκεκλημένος από τους Πρέσβεις της Αγγλίας και των ΗΠΑ, οι οποίοι του μετέφεραν πληροφορίες για τα σχέδια του Ιωαννίδη.
Ο Παττακός επισκέφτηκε την επομένη, 23 Νοέμβριου, στο γραφείο του τον Παπαδόπουλο και του είπε « προχθές σου είπα ότι, ο Αμερικανός πρέσβης με παρακάλεσε να πάω για ένα drink στην Πρεσβεία και πήγα και μου είπε ότι, έντονοι πληροφορίαι επίσημοι, φέρουν τον Ιωαννίδη τον Ταξίαρχο, να σε ανατρέπει» για να λάβει την απάντηση «δεν μου λες Στέλιο δεν ξέρεις τον Μιμή; Δε τον ξέρω Γιώργο. Ο Μιμής είναι Αρσακειάς, αποκλείεται να κάνει τέτοια πράγματα». Παρά τις πιέσεις του Παττακού ο Παπαδόπουλος ήταν ανένδοτος και δεν πίστεψε λέξη.
Στην Μεταπολίτευση έγινε γνωστό πως ο αρχηγός της αμερικανικής αποστολής στην Ελλάδα, υποστράτηγος Raider, είχε πει, τον Αύγουστο του 1973, στον Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων Δημήτριο Ζαγοριανάκο «για να δούμε εάν θα αφήσει ο Ιωαννίδης να γίνουν οι εκλογές». Στις 5 Νοεμβρίου ο Ιωαννίδης βρέθηκε στο γραφείο του Παπαδόπουλου ο οποίος, ενώπιων του Μαρκεζίνη, τον ρώτησε «διαδίδεται μετ’ επιτάσεως ότι πρόκειται να αντικαταστείς, τι συμβαίνει;» και ο ταξίαρχος απάντησε «κύριε Πρόεδρε πλειστάκις έχει συμβεί αυτό το πράγμα και οι διαδόσεις αυτές έχουν επαναληφθεί, πρόκειται περί ψευδολογιών μην ανησυχείτε». Μερικές μέρες μετά ξανασυναντήθηκαν οι δυο και σε ερώτηση του Παπαδοπούλου ο Ιωαννίδης απάντησε «εάν εγώ αρχηγέ μου, κάνω τέτοιο πράγμα να τινάξω τα μυαλά μου στον αέρα!» και έβαλε το περίστροφο του πάνω στο γραφείο. Ο Παπαδόπουλος ήταν... βέβαιος για τον Μιμή.
Η νύχτα της Ανατροπής:
Λίγα πράγματα είναι γνωστά για εκείνη τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου, κυρίως από κάποιους αξιωματικούς που μίλησαν την δεκαετία του 90’ και του 2000’. Σε συνέντευξη του ο, μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας επί Ιωαννίδη, Φαίδων Γκιζίκης, είχε περιγράψει το βράδυ του κινήματος. Ο Στρατηγός Γκιζίκης δεν έλαβε μέρος στην επιχείρηση, διότι βρισκόταν στην Λάρισα ως διοικητής του Γ’ Σώματος στρατού. Ενημερώθηκε από τον Αντισυνταγματάρχη Κ. Ντουπέζη, που είχε υπηρετήσει υπό τις διαταγές του στην σχολή ευελπίδων το 1956.
Στις 2 το πρωί μονάδες στρατού, με μυημένους αξιωματικούς, ξεκίνησαν να καταλαμβάνουν τα καίρια κτήρια όπως τον ΟΤΕ, την ΚΥΠ, την Βουλή, το ΥΠΕΞ, το Πεντάγωνο, σπίτια υπουργών και την ΕΙΡΤ. Η πρωτεύουσα είχε καταλειφθεί μέχρι τις 4 το πρωί και το Γ’ σώμα στρατού ξεκίνησε λίγο πριν τις 2, για να κατέβει στην Αθήνα. Κατά μαρτυρία του ταγματάρχη Χαράλαμπου Παλαϊνη στον Α. Παπαχελά «ο Ιωαννίδης είχε τέτοια σιγουριά δια την επιτυχία που πήγε και κοιμήθηκε ένα τέταρτο πριν ξεκινήσουμε την ενέργεια». Όλοι οι στρατηγοί συλλαμβάνονται και μένει μόνο, ένας στόχος να εξουδετερωθεί.
Ο Παπαδόπουλος διέμενε στην βίλα του Ωνάση στο Λαγονήσι, μαζί με την γυναίκα του Δέσποινα. Εκείνο το βραδύ έφτασαν 5 ιδιωτικά φορτηγά αυτοκίνητα, με έναν λόχο καταδρομών, οι στρατιώτες περικύκλωσαν το σπίτι και εξουδετέρωσαν τον αρχιφύλακα της φρουράς του, που πήγε να ανοίξει πυρ. Οι υπόλοιποι 240 χωροφύλακες δεν αντέδρασαν. «Δεν λέρωσε ούτε μια κάνη τυφεκίου, δια την τιμή των όπλων. Ο κύριος Παπαδόπουλος έδειξε ψυχραιμία», θα δηλώσει ο Γκιζίκης.
Ο Παπαδόπουλος ξύπνα όταν ακούει κάποιον να φωνάζει από την αυλή, βγαίνει στο παράθυρο και βλέπει το θέαμα. Ο Αντισυνταγματάρχης Ντουπέζης διαβάζει στον, πρώην πλέον, Πρόεδρο ένα σημείωμα που έγραφε «απαιτήσι των ένοπλων δυνάμεων, έχετε υποβάλει την παραίτηση σας εσείς και ο κύριος αντιπρόεδρος και η κυβέρνηση Μαρκεζίνη, Τας εξελίξεις θα τις παρακολουθήσετε από της τηλεοράσεως, θα διαφυλαχτεί το κύρος σας, ως και της οικογενείας, σας η Επαναστατική Επιτροπή» Ο Παπαδόπουλος «παραδόθηκε» χωρίς παρατράγουδα, ενώ η γυναίκα του έκλαιγε διότι, πίστευε πως θα εκτελεστούν και οι δύο.
Η 21η Απριλίου είχε και επίσημα τελειώσει..
(Πρωτοσέλιδο της Απογευματινής, την επομένη της ανατροπής)
Το πρωί της 25ης Νοέμβριου ένα νέο καθεστώς έχει αναλάβει την εξουσία, γίνεται ορκωμοσία νέας κυβέρνησης, Προέδρου και Αρχηγών Ενόπλων Δυνάμεων. Ο κόσμος δεν γνώριζε τον Ιωαννίδη και όταν πρόεδρος ορκίστηκε ο Γκιζίκης όλοι πίστεψαν πως αυτός εμπνεύστηκε και εκτέλεσε την ανατροπή. Η νέα κυβέρνηση ορκίστηκε το απόγευμα και περιελάμβανε μόνο τρείς υπουργούς των κυβερνήσεων της 21ης Απρίλιου, τον Δημήτριο Τσάκωνα και τον Γεώργιο Β. Αλεξανδρή. Πρωθυπουργός ανέλαβε ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος και αυτός πρώην υπουργός του Παπαδοπούλου. Τα παλιά κόμματα πανηγύριζαν την ανατροπή και η Ελένη Βλάχου δήλωσε στο BBC «ανεξαρτήτως του ποιοι είναι οι νέοι κυβερνίται, έφυγε από το προσκήνιο ο Παπαδόπουλος, ο όποιος υπήρξε ο περισσότερος μισητός Έλλην, από αιώνος τουλάχιστον».
Ο Γκιζίκης απευθύνει διάγγελμα στον λαό το ίδιο βραδύ.
«Ελληνικέ Λαέ, υπίκων εις τας προσταγάς του καθήκοντος προς την πατρίδα και την φωνή της εθνικής μου συνειδήσεως, απεδεχέθειν εντολή των Ενόπλων Δυνάμεων του ‘Έθνους και ανέλαβα την Προεδρίαν της Δημοκρατίας. Δεν τρέφω προσωπικάς φιλοδοξίας. Υπήρξα καθ’ όλον τον βίο, μου στρατιώτης αφοσιωμένος εις το καθήκον. Μοναδική φιλοδοξίαν, μου αποτελεί να συμβάλω εις την ομαλή λειτουργία του Πολιτεύματος και την εμπέδωσην της γαλήνης και της ενότητως του Ελληνικού λαού. Ζήτω το Έθνος!».
Ο Ανδρουτσόπουλος θα απευθύνει και αυτός διάγγελμα την επομένη 26η Νοεμβρίου.
Ο Ιωαννίδης είναι πλέον ο απόλυτος άρχοντας, αλλά δεν αναλαμβάνει πολιτικό ρόλο, αντιθέτως, παραμένει στην θέση του ως διοικητής της στρατιωτικής αστυνομίας «ΕΣΑ» και κυβερνά από τις σκιές. Η νέα χούντα κατάργησε το Σύνταγμα του 1973, περιόρισε τις εξουσίες του προέδρου, κατάργησε το Συνταγματικό Δικαστήριο, τις περιφερειακές διοικήσεις και εκδίωξε όλους τους ανθρώπους της 21ης Απρίλιου από τα πόστα τους.
Όταν ο Παπαδόπουλος ενημερώθηκε για τα νέα πρόσωπα της διοίκησης, υπέθεσε πως «αφού ανέλαβε ο Φαίδων πρόεδρος, τότε θα έχουμε πρωθυπουργό τον Ιωαννίδη», όμως ο Ντουπέζης τον βεβαίωσε πως, ο «κύριος Ιωαννίδης δεν έχει σκοπό να αναλάβει τέτοια καθήκοντα». Ο πρώην ισχυρός άνδρας της χούντας, φάνηκε ικανοποιημένος με την επιλογή του Γκιζίκη για την προεδρία και όπως είπε, «ευτυχώς διατί ο Φαίδων είναι συνετό παιδί». Οι εξελίξεις των επόμενων μηνών ήταν ταχύτατες και για πολλούς αναμενόμενες. Οι αντιδράσεις των ξένων κρατών ήταν σχετικά φιλικές προς το νέο καθεστώς, ιδιαίτερα των ΗΠΑ, που πλέον είχαν κάποιον να συνεννοούνται πιο εύκολα.
(Πρώτο Υπουργικό συμβούλιο της νέας κυβέρνησης 28η Νοεμβρίου 1973)
Οι νέοι κυβερνήτες δεν είχαν καμιά ουσιαστική ευθύνη και αρμοδιότητα ως κυβέρνηση, διότι της σημαντικές αποφάσεις τις έπαιρνε, ο Ιωαννίδης σε συνεργασία με τους λοχαγούς και τους ταγματάρχες που τον πλαισίωναν, τον Γκιζίκη και τους αρχηγούς «Ενόπλων Δυνάμεων». Οι επαφές με Ελληνοαμερικανούς πράκτορες της CIA στην Αθήνα, έγιναν καθημερινότητα για τον Ιωαννίδη. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε να γίνει σωστή πολιτικοποίηση, κατάρτιση νέου Συντάγματος και εκλογές όταν η χωρά θα ήταν έτοιμη. Η ευκαιρία της ομαλής επιστροφής στην Δημοκρατία, είχε χαθεί και επίσημα. Οι προγραμματισμένες εκλογές του Νοεμβρίου ανεβλήθησαν και η απολυταρχία επανήλθε στην Ελλάδα.
(Πάσχα 1973 ο χορός των δύο Πρόεδρων και των δύο Δικτατόρων)
Παρά τις φιλοδοξίες για πολίτικα ανοίγματα, η νέα χούντα απεδείχθη σκληρότερη από την προηγούμενη. Τον Φεβρουάριο του 1974 επαναλειτούργησαν η Γυάρος και η Μακρόνησος και οι φυλακές ξαναγέμισαν. Τα βασανιστήρια έγιναν καθημερινά και οι συλλήψεις πολλαπλασιάστηκαν, η ΕΣΑ ανέλαβε ρολό αστυνομίας και κανείς δεν ήξερε ποιος κυβερνούσε την χώρα για 3 μήνες. Το όνομα του Ταξιάρχου διέρρευσε τον Φεβρουάριο του 1974 στο ευρύ κοινό, που δεν τον είχε καν ακουστά. Από τότε του δόθηκε το γνωστό του προσωνύμιο. Τα ξένα πρακτορεία απέδιδαν τον όρο «Κυβέρνησις ανδρεικέλων» για τους μπροστινούς του Ιωαννίδη.
(Δημήτριος Ιωαννίδης ο «Αόρατος δικτάτωρ»)
Ο ίδιος ο Φαίδωνας Γκιζίκης το παραδέχθηκε και επίσημα στη συνέντευξη στον Γιάννη Μαρρή το 1975. « Θέλετε να πείτε πως ήμουν μαριονέτα;» ο Μαρρής απαντά «όχι αλλά…» και ο στρατηγός τον διακόπτει. «Ήμουν! Το ήξερα πως ήμουν, διάβαζα τα ξένα δελτία και έβλεπα να με αποκαλούν μαριονέττα. Δεν είχαν άδικο. Αλλά μόνο έτσι μπορούσα να κάνω ίσως- όχι δια της βίας, αλλά μόνο δια της πειθούς- κάτι. Βέβαια, εις περίπτωση διαφωνίας μου με τον κ. Ιωαννίδη, οι αξιωματικοί θα τον ακολουθούσαν πάραυτα». Όταν δε ρωτήθηκε εάν ο Ταξίαρχος είχε δική του οργάνωση απάντησε πως «ήταν μπασμένος από χρόνια σε συνομωσίες».
Ο δρόμος για την πτώση της χούντας του Ιωαννίδη άνοιξε και θα ερχόταν 8 μήνες μετά, με το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και την εισβολή στην Κύπρο.
Βιβλιογραφία
Μάνος Ν. Χατζηδάκης, Η προβοκάτσια της Κοφίνου και η αλήθεια για την ανάκληση της Μεραρχίας,
Αθήνα 2018, εκδόσεις Πελασγός
Γεωργίου Π. Μαλούχου, Βασιλεύς Κωνσταντίνος ΧΩΡΙΣ Τίτλο (ΤΟΜΟΣ Β’),
Αθήνα 2015, εκδόσεις ΤΟ ΒΗΜΑ
https://el.wikipedia.org/wiki/Εξέγερση_του_Πολυτεχνείου
Μάνος Ν. Χατζηδάκης, Τα ΟΧΙ του Γεωργίου Παπαδοπούλου Ξενοκίνητη Δικτατορία ή Εθνικό
Καθεστώς, Αθήνα 2015, εκδόσεις
Πελασγός
https://www.news247.gr/ereyna-aytoi-einai-oi-24-nekroi-toy-polytechneioy.6132734.html
Μάνος Ν. Χατζηδάκης, Τα ντοκουμέντα του Πολυτεχνείου, Αθήνα 2016, εκδόσεις
Πελασγός
https://sim-politon.gr/το-πολυτεχνείο-ζει-σε-αγώνες-μάς-καλεί/
Μάνος Ν. Χατζηδάκης, Πολυτεχνείου 1973 και Αντίστασιις, Αθήνα 2015, εκδόσεις
Πελασγός
Στρατηγού Μπονάνου Γρηγορίου, Η Αλήθεια (21η ΑΠΡΙΛΙΟΥ-25Η
ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ-ΚΥΠΡΙΑΚΟΝ), Δεκέμβριος 1986,
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου