Νικηφόρος Φωκάς και Ιωάννης Τσιμισκής, Μέρος ΄Β: Το κίνημα της Καππαδοκίας, ο Νικηφόρος Αυτοκράτωρ και η απελευθέρωση της Κιλικίας

 

                                 εικόνα 1: Ο νικηφόρος Φωκάς, ένθρονος.

Ευστράτιος Βάθης

Το ίδιο έτος, που ο Νικηφόρος διαμένει στο σπίτι του στην Καππαδοκία και συνεχίζει τις εκστρατείες, ο Ιωσήφ κατάλαβε το τέχνασμα και θέλησε να τον εξοντώσει. Έγραψε λοιπόν στον Ιωάννη Τσιμισκή και στον Ρωμανό Κουρκούα να τον σκοτώσουν ή να τον συλλάβουν, ενώ ως αντάλλαγμα θα τους έκανε δομέστικους, τον πρώτο στην Μικρά Ασία, και τον Δεύτερο στις Ευρωπαϊκές κτήσεις. Αντίθετοι τις επιδιώξεις του Μαγίστρου Ιωσήφ, πήγαν και οι δύο να συναντήσουν τον Νικηφόρο. Όταν έμαθε ο Τσιμισκής την συνομωσία, από πριν, φρόντισε να ξεσηκώσει το στράτευμα. Συγκεντρώθηκαν στην σκηνή του και τον επευφημούσαν προσφωνώντας τον ως Αυτοκράτορα  των Ρωμαίων. 

  Ο Νικηφόρος αρνιόταν πεισματικά, εξαιτίας του όρκου που είχε δώσει στην σύγκλητο και στον Πατριάρχη Πολύευκτο, αλλά και σου ισοβίου πένθους, που κρατά από τον θάνατο του της γυναικός του και του γιού του Βάρδα, που είχε σκοτωθεί κατά λάθος από τον ξάδελφό του Πλεύση όταν έπαιζαν με τα δόρατα, ιππεύοντας. 

  Ειπώθηκε, ότι ο Ιωάννης και ο Ρωμανός έβγαλαν τα ξίφη τους και τον απείλησαν με την ζωή του εάν δεν αυτοανακηρύσσονταν αυτοκράτορας, κάτι το οποίο δεν ευσταθεί[i].Φόρεσε λοιπόν την επίσημη στρατιωτική του στολή, με τον πορφυρό μανδύα, περικνημίδες, αυτοανακηρύχθηκε "Βασιλεῦς τῶν Ρωμαίων" και εξεφώνησε, επίσημο λόγο στο στράτευμα, το οποίο λέει σε ένα σημείο πως: «πέπεισμαι γὰρ ἕξειν ἐπὶ τουτονὶ τὸν ἀγῶνα συνεργὸν καὶ τὸν κρείττονα. τὰς γὰρ σπονδὰς καὶ τοὺς ὅρκους οὐχ ἡμεῖς, τὸ τοῦ Ἰωσὴφ δὲ διέφθειρε δυσμενὲς, ὃς τοὺς ἐμοὺς ἀγχιστεῖς ἐπὶ προφάσει μηδεμιᾷ ὑπερορίᾳ παρέπεμψεν, ἐμοὶ δὲ τούτων εἰδηκότι μηδὲν, ὠμῶς καὶ ἀφιλανθρώπως θάνατον ἐσκαιώρησε.»

                                                      ΑΠΟΔΟΣΗ

«Είμαι σίγουρος ότι σε αυτόν τον αγώνα θα έχουμε συνεργό τον Μεγαλοδύναμο. Γιατί εμείς δεν καταπατήσαμε τις σπονδές και τους όρκους, αλλά αντίθετα τους διέλυσε η κακοπιστία του Ιωσήφ , που χωρίς καμία δυσκολία, έστειλε τους συγγενείς μου στην εξορία, ενώ εξάλλου δολοπλοκούσε εναντίων μου, χωρίς να υποψιάζομαι τίποτε από όλα αυτά ,μηχανευόμενος με ωμότητα και ασπλαχνία τον θάνατό μου.»[ii]

Τα Ρωμαϊκά Στρατεύματα φτάνουν στην Χρυσούπολη. Ο Ιωσήφ Βρίγγας ασφαλίζει τα τείχη και παίρνει με το μέρος του τον Μαριανό και τον Πασχάλιο, και τους Τορνίκιους στρατιώτες, μόλις ανέγνωσε την αποστολή γράμματος του επισκόπου των Ευχαιτών Φιλόθεο, στον Πολύευκτο που έλεγε, να δεχτούν τον Νικηφόρο ως Αυτοκράτορα. Ο Νικηφόρος, έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, όμως βρήκε τις θύρες κλειστές. Το πρόβλημα αυτό το απέτρεψε ο Λέων, ο αδελφός του που μεταμφιέστηκε σε εργάτη, πέρασε τα τείχη, και τέλος πήγε να υποδείξει την είσοδο. 

   Όταν μπήκαν ενώθηκαν τα στρατεύματα , ενώ ο Βασίλειος Λακαπηνός συντάχθηκε με το μέρος των στασιαστών, με 3000 άνδρες, λεηλάτησαν το σπίτι του Ιωσήφ Βρίγγα ενώ παράλληλα, και ο λαός εξεγέρθηκε, καθώς ο Ιωσήφ είχε επιβάλλει εξωφρενικά μέτρα, όπως την απαγόρευση πώλησης και διανομής ψωμιού. Τέλος η σύγκλητος τον αναγνώρισε Αυτοκράτορα και ο Πατριάρχης στην Αγία Σοφία πέρασε στον Νικηφόρο το αυτοκρατορικό στέμμα την 16η Αυγούστου του 963.

 

                                           ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ

 

   Το 964 ο Νικηφόρος Φωκάς εκστρατεύει σε Κιλικία και σε Συρία. Αποσκοπός του, είναι η Ανάβαρζος η Μόψουεστία, τα Άδανα, το Ρώσον και  η Ταρσός. Για την δεύτερη πόλη την Μόψουεστία, διενέργησε με τακτική. Έσκαψε υπογείως σήραγγες έως στα λίθινα τείχη τα οποία κατέληγαν σε πολεμίστρες, παρέσυρε το ρεύμα τoy ποταμού  Πύραμου,  διέλυσε τις τάφρους για τα καταστρέψει τα ξύλινα θεμέλια, τα οποία επειδή ήταν από ξύλο, ήταν αδύναμα. Έτσι δημιούργησε πλημμύρα και κούφωσαν από μπροστά δύο πύργοι από το τείχος, που τώρα τα κρατούσαν πλέον ξύλινα δοκάρια για να μην καταστραφούν. Όταν έπεσαν οι πύργοι έπεσε και η πόλη. Είχε δώσει εντολή, να βάλουν φωτιά στα στηρίγματα των θεμελίων. Με αυτόν τον τρόπο, οι λίθοι έπεσαν συμπαρασύροντας τους Άραβες και σκοτώνοντας πολλούς, ανοίγοντας δίοδο εισόδου. Τέλος έγινε συμβιβασμός για την παράδοση της πόλης, επειδή οι πολιορκημένοι, δεν άντεχαν από την πείνα.

   Τα Άδανα, το Ρώσον και η Ανάβαρζος, έπεσαν σχετικά εύκολα. Είχε αφήσει τον αδελφό του Λέοντα και τον Μοναστηριώτη να την πολιορκούν τα Άδανα. Παράλληλα, από το Χαλιφάτο των Φατιμιδών στέλνεται βοήθεια αποστέλλοντας  πολεμοφόδια, μέσω πλοίων. Ο Νικηφόρος όμως, σταμάτησε τον στόλο με το Ρωμαϊκό ναυτικό, και προκλήθηκε μεγάλη καταστροφή στους Άραβες Φατιμίδες, αφενός μεν από επιδρομές των δρομώνων και επιπροσθέτως, από τρικυμία, που είχε προκληθεί πρωτύτερα. Λίγο πιο πριν, αλώθηκε και η Ταρσός από την πείνα και τον λοιμό που μάστιζε τον πληθυσμό.

Εικόνα 2: Απεικόνιση του Νικηφόρου Φωκά.

.

Αναλυτικότερα, στην Πολιορκία της Ταρσού, ο Νικηφόρος, φρόντισε να κάψει τα χωράφια των περιχώρων της Ταρσού και να τοποθετήσει στις πόλεις φρουρές ,ούτως ώστε, να αποφευχθεί η διαφυγή του εχθρού. Ο Λέων ο διάκονος εκτός, ότι αναφέρει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Νικηφόρου, μας λέει πως ο λοιμός που ξέσπασε καθιστούσε ένα, κατά τον ιστοριογράφο, αποκρουστικό, θέαμα:

 «Έβλεπες μία φοβερή απελπισία, μία θλιβερή σκυθρωπότητα να καταλαμβάνει την πόλη  Έβλεπες άνδρες σκελετωμένους που δεν διέφεραν σε τίποτε από είδωλα σκιών.»

[iii] Ήρθε τότε στους Ρωμαίους το αίτημα για παράδοση της πόλης από τους Άραβες. Η πόλη παραδόθηκε στα χέρια των Βυζαντινών το 964. Οι πύλες της Ταρσού και της Μόψουεστίας μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη όπου και γύρισε θριαμβευτής. Το 965 καταλαμβάνεται η Κύπρος από τον Πατρίκιο Νικήτα.[iv]

συνεχίζεται...

                                                           Εικόνα 3 : Οι πόλεις της Ανατολικής 

                                                  Μικράς Ασίας, συμπεριλαμβανομένης και της Κιλικίας.

---

[i]  Ο  Ζωναράς, καθώς και ο Σκυλίτζης, αναφέρουν το γεγονός. Ο συγγραφέας της εργασίας* αυτής, θεωρεί αξιοπιστότερο τον Λέοντα τον Διάκονο σχετικά με τα γεγονότα, διότι είναι πιο κοντά στα σε εκείνα. Επίσης το έργο του ασχολείται μόνο με την ζωή του  Νικηφόρου και του Ιωάννη Τσιμισκή σε γεγονότα που ήταν ο ίδιος παρόν. Θα ήξερε για αυτήν την εκδοχή, και θα την ανέφερε για να εξωραΐσει τον Φωκά καθώς τίθεται φιλικά προσκείμενος απέναντί του. Τέλος ο Λέων ο Διάκονος, αναφέρει (3,4) ότι ο Τσιμισκής και οι άλλοι ξεγύμνωσαν από της θήκες τα ξίφη τους, αλλά δεν αναφέρεται σε τι αποσκοπούσε η κίνηση αυτή.

[ii]  Λέων Ιστ.3,5

[iii] Λέων Ιστ,4.3

[iv] [Niceph2.15] "Τῷ δὲ αὐτῷ δευτέρῳ τῆς αὐτοῦ βασιλείας χρόνῳ ὁ Νικηφόρος καὶ πᾶσαν τὴν νῆσον Κύπρον τῇ τῶν Ῥωμαίων προσήγαγεν ἐπικρατείᾳ, τοὺς Ἀγαρηνοὺς ἀπελάσας ἐκεῖθεν διὰ Νικήτα πατρικίου καὶ στρατηγοῦ τοῦ Χαλκούτζη. τῷ δὲ τρίτῳ ἔτει τῆς βασιλείας αὐτοῦ, ἔαρος ἐπιστάντος, πάλιν εἰσβολὴν ἐποιήσατο κατὰ Συρίας ὁ βασιλεύς. καὶ γενόμενος κατὰ τὴν Ἀντιόχειαν, ταύτῃ μὲν οὐ προσέβαλεν, ἐλπίσας μηδὲ τὴν ἀκοὴν αὐτοῦ ὑποστήσεσθαι τοὺς Ἀντιοχεῖς ἐκπεπληγμένους τὰ εἰς τὰς πόλεις τῆς Κιλικίας συμβεβηκότα. ἀλλὰ παρελθὼν αὐτὴν εἰς τὰ ἐνδότερα μέρη τῆς Συρίας ἐχώρησε, καὶ πόλεις πολλὰς καὶ χώρας καταστρεψάμενος πρὸς τῷ Λιβάνῳ κειμένας καὶ τῇ παραλίᾳ τῷ Δεκεμβρίῳ μηνὶ ὑπέστρεψεν. εὐσθενῶς δὲ τῶν Ἀντιοχέων προσδεχομένων τὸν πόλεμον διὰ τὸ πλεῖστον λαὸν ἐκ τῆς περιοικίδος εἰσελθεῖν εἰς τὴν πόλιν ἐπὶ βοηθείᾳ, ἐπιλελοιπότων δὲ καὶ τῶν ἀναγκαίων τῷ Ῥωμαϊκῷ στρατῷ, γενέσθαι δὲ καὶ τέλμα ἀδιεξίτητον ἐκ τοῦ πολὺν ὄμβρον οὐρανόθεν καταρραγῆναι, ὑπεχώρησεν ἄπρακτος καὶ τὴν βασιλίδα κατέλαβε, φέρων μεθ' ἑαυτοῦ καὶ τὸν ἔχοντα ἀχειρότευκτον ἐκτύπωμα τῆς μορφῆς τοῦ Χριστοῦ καὶ θεοῦ ἡμῶν κέραμον, ὃν εὗρεν ἐν Ἱεραπόλει, ταύτην πεπορθηκώς, καὶ τῶν τριχῶν τοῦ βαπτιστοῦ Ἰωάννου βόστρυχον ἕνα πεπιλημένον αἵματι."

ΠΗΓΕΣ *

  Αυτοκράτωρ Νικηφόρος Φωκάς Περί Παραδρομής, πολέμου, ΓΕΕΘΑ / Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Νοέμβριος 2016.

 Λέων ο Διάκονος, Ιστορία, εκδ. Κανάκη, Αθήνα,2000. 

Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών εκδ. Κανάκη, Ά Τόμος, Αθήνα ,2011.

(Η ιστορία του Σκυλίτζη βρίσκεται και εδώ: https://byzantium.gr/keimena/skylitzes.php)

Λιουτπράνδος της Κρεμώνας, η Πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη του Νικηφόρου Φωκά εκδ. Στοχαστής,1998.

 Ιωάννης Ζωναράς, Επιτομή, Ιστοριών εκδ. Κανάκη τόμοι ΄Β και΄Γ,Αθήνα,1998 και 1999.

 https://byzantium.gr/keimena/attaleiates.php Μηχαήλ Ατταλειάτης Ιστορία.

 Ακολουθήστε το "Εξιστορώντας στην σελίδα μας στο Facebook, στο προφίλ μας στο Instagarm και κάντε εγγραφή στο κανάλι μας στο YouTube ώστε να μην χάνετε τα νεότερα ιστορικά μας άρθρα και τις συνεντεύξεις μας.

                                                         ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

   Georg Ostrogorsky, H Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, εκδ. Στέφανος Βασιλόπουλος τόμος Β΄ ,Αθήνα, 1978.                

 Schlumberger Gustav, Ιωάννης Τσιμισκής εκδ. Δημιουργία, Αθήνα 1999.

 Α.Α Βασίλιεφ, Ιστορία της Βυζαντινής, Αυτοκρατορίας 324-1453, εκδόσεις πελεκάνος, Αθήνα, 2006.

 Ταξιάρχης .Γ Κόλιας , Νικηφόρος Β΄ Φωκάς , Ο στρατηγός Αυτοκράτωρ και το Μεταρρυθμιστικό του έργο , Ελληνική έκδοση ΣΤ. Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα,1993.

 

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

 Εγκυκλοπαίδεια μείζονος Ελληνισμού: :http://www.egiklopedia.gr/asiaminor/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaId=5198#chapter_0

https://byzantium.gr/keimena/skylitzes.php \\ : Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών. 

https://byzantium.gr/keimena/attaleiates.php : Μηχαήλ Ατταλειάτης, Ιστορία.

*Όλες οι  πηγές και η Βιβλιογραφία, ισχύουν και για το πρώτο μέρος.

*Αναφέρω τον εαυτόν μου σε τρίτο πρόσωπο, ένεκα αμεροληψίας.