Μοσέ Νταγιάν ο μονόφθαλμος φόβος και τρόμος των Αράβων
Σωτήρης Σουχλέρης
Γνώριμη φιγούρα, μεγάλη προσωπικότητα, φοβερό στρατιωτικό μυαλό και ο τίτλος τα λέει όλα μόνος του. Από αντάρτης στα βουνά για την ανεξαρτησία του Ισραήλ, μεγάλος στρατηγός και νικητής δύο αραβο-ισραηλινών πολέμων. Ποιος ήταν ο άνθρωπος στον οποίο οφείλει την ύπαρξή του το κράτος του Ισραήλ;
Γεννημένος στον ανταρτοπόλεμο
Ο Μοσέ Νταγιάν γεννήθηκε στις 20 Μαΐου 1915 στο Kibbutz Degania Alef, μια περιοχή κοντά στη Θάλασσα της Γαλιλαίας στην Παλαιστίνη, στην τότε Οθωμανική Συρία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ένα από τα τρία παιδιά του ζεύγους Shmuel και Devorah Dayan, Ουκρανοί Εβραίοι μετανάστες από το Zhashkiv. Ο Νταγιάν, παρότι ήταν Εβραίος, υπήρξε άθεος. Μιλούσε εβραϊκά, αραβικά και αγγλικά.
Σε ηλικία 14 ετών κατετάγη στην ισραηλινή εθνοφρουρά, με σκοπό να υπερασπιστεί το χωριό του. Με εξαίρεση ένα ταξίδι έξι μηνών στο Λονδίνο το 1935, ο Νταγιάν πέρασε τα νεανικά του χρόνια, μέσα σε συνθήκες χρόνιων εχθροπραξιών. Το 1936, οι βρετανικές δυνάμεις κατοχής εξουσιοδότησαν το προσωπικό της Χάγκανα να υπηρετήσει σε συνεργασία με τα στρατεύματά τους, σε ρόλο ανιχνευτών και οδηγών. Ο Νταγιάν, που ήταν τότε λοχίας, υπηρέτησε με διάφορα βρετανικά συντάγματα, λαμβάνοντας υψηλής ποιότητας εκπαίδευση.
Ο τραυματισμός στο μάτι
Στις 7 Ιουνίου 1941, τη νύχτα πριν από την Εκστρατεία Συρία-Λίβανο, η μονάδα του Νταγιάν πέρασε τα σύνορα και εξασφάλισε δύο γέφυρες πάνω από τον ποταμό Λιτάνι. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Νταγιάν υπηρέτησε υπό τη διοίκηση του Βρετανού Αντιστράτηγου Sir Henry Maitland Wilson. Όταν δεν σταμάτησαν οι επιθέσεις όπως αναμενόταν, στις 04:00 της 8ης Ιουνίου, η μονάδα αντιλήφθηκε ότι ήταν εκτεθειμένη σε πιθανή επίθεση και —με δική της πρωτοβουλία— επιτέθηκε σε ένα κοντινό αστυνομικό τμήμα του Vichy, καταλαμβάνοντας το. Λίγες ώρες αργότερα, καθώς ο Νταγιάν βρισκόταν στην οροφή του κτιρίου χρησιμοποιώντας κιάλια για να σαρώσει τις γαλλικές θέσεις του Vichy στην άλλη πλευρά του ποταμού, τα κιάλια χτυπήθηκαν από σφαίρα γαλλικού τουφεκιού που εκτοξεύτηκε από ελεύθερο σκοπευτή, αρκετές εκατοντάδες μέτρα μακριά, προωθώντας μέταλλο και θραύσματα γυαλιού στο αριστερό του μάτι και προκαλώντας σοβαρές ζημιές.
Πέρασαν έξι ώρες για να μπορέσει να διακομιστεί και θα είχε πεθάνει εάν δεν ήταν ο Bernard Dov Protter, ο οποίος τον φρόντιζε μέχρι να τους αντικαταστήσουν. Ο Νταγιάν έχασε το μάτι του. Επιπλέον, η βλάβη στους εξωφθάλμιους μύες ήταν τέτοια που δεν μπορούσε να τοποθετηθεί γυάλινο μάτι και αναγκάστηκε να υιοθετήσει το μαύρο κάλυπτρο ματιών που έγινε το σήμα κατατεθέν του. Οι επιστολές από αυτήν την εποχή αποκάλυψαν ότι παρά το γεγονός ότι έχασε το αριστερό του μάτι και υπέστη σοβαρούς τραυματισμούς στην περιοχή όπου βρισκόταν, ο Νταγιάν παρακαλούσε τον Wilson να στρατολογηθεί εκ νέου στη μάχη.
Υποβλήθηκε επίσης σε χειρουργική επέμβαση στα μάτια το 1947 σε νοσοκομείο του Παρισιού, η οποία αποδείχθηκε ανεπιτυχής. Στα αμέσως επόμενα χρόνια, η αναπηρία του προκάλεσε και κάποιο ψυχολογικό πόνο. Ο Νταγιάν έγραψε στην αυτοβιογραφία του:
«Σκέφτηκα με μεγάλους ενδοιασμούς για το μέλλον μου ως ανάπηρος χωρίς ικανότητα, επαγγελματισμό ή επάγγελμα για να φροντίσω την οικογένειά μου». Πρόσθεσε ότι ήταν "έτοιμος να καταβάλει κάθε προσπάθεια και να αντέξει κάθε βάσανο, αν μπορούσα να απαλλαγώ από το μαύρο μάτι μου. Η προσοχή που τράβηξε ήταν αφόρητη για μένα. Προτίμησα να κλειστώ στο σπίτι, να κάνω οτιδήποτε, παρά συναντώ τις αντιδράσεις των ανθρώπων όπου κι αν πήγαινα».
Στην μάχη για ανεξαρτησία
Όταν ξέσπασε ο Πόλεμος της Ανεξαρτησίας του Ισραήλ, ήταν ταγματάρχης. Στις 18 Μαΐου 1948, ανέλαβε τη διοίκηση του τομέα της Κοιλάδας του Ιορδάνη και υπερασπίστηκε τη γενέτειρα του Ντεγκάνια απέναντι σε μια πολύ μεγαλύτερη συριακή δύναμη. Τα κατάφερε και μετά από αυτή την επιτυχία, ο Νταγιάν ανέλαβε τη διοίκηση του 89ου Τάγματος πεζικού και ακολούθησε τους δικούς του ιδιόμορφους κανόνες, στρατολογώντας άνδρες και επιτάσσοντας οχήματα από άλλες μονάδες. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, απέκτησε τη φήμη ενός γενναίου διοικητή με μεγάλο θάρρος, καθώς διενεργούσε επιδρομές σε πολύ ισχυρότερες οχυρωματικές θέσεις αραβικών δυνάμεων.
Τον Αύγουστο προβιβάστηκε σε αντισυνταγματάρχη και άρχισε να παίρνει μέρος στις διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου. Όταν έληξε ο πόλεμος το 1949, ο Νταγιάν είχε φθάσει στον βαθμό του υποστράτηγου και ήταν διοικητής της Διοίκησης του Νότου στην Μπεερσέμπα.
Ο εκσυγχρονισμός του στρατού
Στα μεταπολεμικά χρόνια η φήμη του και οι ικανότητές του γίνονται γρήγορα αντιληπτές και το 1953 ανέλαβε την αρχηγία του Επιτελείου της ΑΔΙ και διαμόρφωσε τον ισραηλινό στρατό με βάση την προσωπικότητα του. Ο Νταγιάν επιβράβευσε την καλή απόδοση και αντικατέστησε πολλούς ανώτερους διοικητές με νέους και πιο επιθετικούς αξιωματικούς. Μείωσε τον αριθμό των δυνάμεων υποστήριξης και αύξησε αντίστοιχα τη δύναμη του πεζικού και των τεθωρακισμένων. Ο Νταγιάν δημιούργησε επίσης μια επίλεκτη αερομεταφερόμενη δύναμη και παράλληλα απαίτησε από όλες τις μονάδες να ξεχωρίσουν τους δικούς τους επίλεκτους άνδρες. Στους διοικητές έδωσε τη γενική οδηγία να συνεχίζουν κάθε επιχείρηση που τους ανέθετε, μέχρι να υποστούν το λιγότερο 50% απώλειες.
Ήταν φανερό πως το Ισραήλ δεν θα έμενε αμυνόμενο στην νέα πραγματικότητα της περιοχής, για αυτό και ο Νταγιάν εισηγήθηκε νέα μεγάλα, δαπανηρά εξοπλιστικά προγράμματα ώστε οι Ένοπλες Δυνάμεις να είναι έτοιμες ανα πάσα στιγμή για να αντιμετωπίσουν την αραβική εισβολή, που ήταν βέβαιο πως θα ερχόταν και μάλιστα αναμενόταν-σχεδιαζόταν απ' τους Εβραίους.
Δεύτερος αραβο-ισραηλινός πόλεμος
Μετά τις εκλογές του 1955, ο Μπεν-Γκουριόν ανέλαβε ξανά τον διπλό του ρόλο ως πρωθυπουργός και υπουργός Άμυνας. Ο Νταγιάν, ο οποίος πίστευε στο αναπόφευκτο του «Δεύτερου Γύρου», υποστήριξε μια προληπτική επίθεση στους γείτονες του Ισραήλ, ιδιαίτερα στην Αίγυπτο. Οι δύο ηγέτες θεώρησαν ότι ο πόλεμος με την Αίγυπτο θα μπορούσε να επιτευχθεί προκαλώντας μια αιγυπτιακή απάντηση σε επιδρομές αντιποίνων, η οποία θα μπορούσε στη συνέχεια να χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει μια ολοκληρωτική επίθεση. Στις 23 Οκτωβρίου 1955, ο Μπεν-Γκουριόν έδωσε εντολή στον Νταγιάν να προετοιμάσει σχέδια για την κατάληψη του Σαρμ αλ Σέιχ.
Το 1956 οι διεθνείς σχέσεις στη Μέση Ανατολή είχαν φθάσει σε μεγάλη ένταση και ο Νταγιάν βρήκε την ευκαιρία να δοκιμάσει την αξία του στρατού του. Χωρίς να περιμένει την επίσημη κήρυξη του πολέμου, ο Νταγιάν έστειλε τους αλεξιπτωτιστές του να εξασφαλίσουν τα ορεινά περάσματα και εξαπέλυσε μια κεραυνοβόλα επίθεση εναντίον της Αιγύπτου με το μηχανοκίνητο πεζικό του και τα άρματα μάχης. Ο Νταγιάν προσπέρασε τα οχυρωμένα σημεία και απέφυγε να δώσει χρονοβόρες μάχες αμφίβολης αξίας. Νίκησε τον καλύτερα εξοπλισμένο και μεγαλύτερο αριθμητικά στρατό των Αιγύπτιων σε οκτώ μέρες και έγινε θρύλος στο Ισραήλ και συνάμα κάτι παρόμοιο με τον διάολο για τους Άραβες.
Η επιτυχία του πολέμου το 1956 προσέφερε απίστευτη δημοσιότητα και λατρεία στο πρόσωπο του στρατηγού, ο οποίος παραιτήθηκε από τον βαθμό του και μπήκε στην πολιτική τo 1958. Το 1961 ανέλαβε υπουργός γεωργίας. Όμως οι μέρες του με κοστούμι δεν θα κρατούσαν για πολύ, καθώς το καθήκον σε συνδυασμό με τον προαιώνιο εχθρό θα τον έκανα να φορέσει για μία ακόμη φορά τα χακί, πετυχαίνοντας τον μεγαλύτερο αιφνιδιασμό στην στρατιωτική ιστορία.
"Πόλεμος των έξι ημερών"
Το 1965, ο Νταγιάν ενώθηκε με την ομάδα των πιστών του Ben-Gurion που αυτομόλησαν από το Mapai για να σχηματίσουν τον Rafi. Ο πρωθυπουργός Levi Eshkol αντιπαθούσε τον Νταγιάν, ωστόσο, όταν οι εντάσεις με την Αίγυπτο άρχισαν να αυξάνονται στις αρχές του 1967, διόρισε τον χαρισματικό και δημοφιλή Νταγιάν ως υπουργό Άμυνας για να ανυψώσει το ηθικό του λαού και να φέρει το Rafi σε μια κυβέρνηση ενότητας. Η τοποθέτηση του στρατηγού ήταν πλήρης επιτυχία και το ηθικό ήταν πλέον ακμαιότατο.
Το 1967, το δράμα των Παλαιστινίων, που είχαν εκπατριστεί το 1948, έβραζε γι άλλη μια φορά στην περιοχή. Βλέποντας την κατάσταση ο Νάσερ αναλαμβάνει ρόλο και πρωτοβουλίες για την λύση του ζητήματος, δεχόμενος στο Κάιρο την ηγεσία στης PLO. Ταυτόχρονα προχωρά στην υπογραφή στρατιωτικής συνεργασίας με τον Χουσεΐν της Ιορδανίας. Μερικές μέρες μετά ναρκοθετεί την έξοδο του κόλπου της Άκαμπα. Το Τελ Αβίβ θεωρεί την κίνηση ως πράξη πολέμου, ενώ ο Νάσερ προωθεί μεγάλες μονάδες πεζικού 160.000 ανδρών και τεράστιο αριθμό αρμάτων (900-950) στην χερσόνησό του Σινά, διώχνοντας παράλληλα τους Κυανόκρανους του ΟΗΕ. Το Ισραήλ κηρύσσει γενική επιστράτευση και ο Γ.Γ ΟΗΕ Ου Θάντ ματαίως προσπαθεί να ηρεμήσει τα πνεύματα και να προλάβει την σύγκρουση.
Την ίδια μέρα, ο Νάσερ διακήρυξε: «Οι στρατιές της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, της Συρίας και του Λιβάνου βρίσκονται σε ετοιμότητα στα σύνορα του Ισραήλ... για ν’ αντιμετωπίσουν την πρόκληση, ενώ βρίσκονται πίσω μας οι στρατιές του Ιράκ, της Αλγερίας, του Κουβέιτ, του Σουδάν και όλου του Αραβικού έθνους. Αυτή η πράξη θα καταπλήξει τον κόσμο. Σήμερα θα ξέρουν πως οι Άραβες είναι έτοιμοι για μάχη, η κρίσιμη ώρα έχει φτάσει. Φτάσαμε στο στάδιο της σοβαρής πράξης και όχι των περισσότερων διακηρύξεων».
Συνάμα η Συρία, που είχε ήδη χάσει έξι αεροσκάφη σε αερομαχίες με ισραηλινά, δηλώνει έτοιμη να βάλει τέλος στην σιωνιστική παρουσία στην πατρίδα των Αράβων. Την 4η Ιουνίου το Ιράκ προσυπογράφει το σύμφωνο Αιγύπτου και Ιορδανίας. Αίγυπτος και Ισραήλ κυρρήσουν γενική επιστράτευση. Όλοι περιμένουν τους Άραβες να κινηθούν πρώτοι όμως ο Νταγιάν θα πετύχει τον απόλυτο αιφνιδιασμό.
Πλήρης διάλυση της αεροπορίας
Στις 5 Ιουνίου όλα τα μαχητικά του Ισραήλ σηκώνονται και πετώντας μαζί σε χαμηλό ύψος και κατευθύνονται προς τα αιγυπτιακά αεροδρόμια. Σκοπός να καταστρέψουν τα 450 αεροσκάφη των Αιγυπτίων, που είχαν την μεγαλύτερη και ισχυρότερη αεροπορία απ΄ όλους. Σε λίγη ώρα τα MIG-19/17/21, μαζί με 30 βαριά βομβαρδιστικά Tupolev-16 γίνονται παρανάλωμα του πυρός. Ο αιφνιδιασμός είναι πλήρης και τα πεζοπόρα τμήματα του Ισραήλ κινούνται ταχύτατα στην έρημο του Σινά, όπου μαζί με την αεροπορία καταστρέφουν ένα προς ένα τα άρματα μάχης T-34/85, T-54, T-55 και PT-76 των Αράβων.
Μόλις την πρώτη μέρα του πολέμου το Ισραήλ ξεμπέρδεψε με την Αίγυπτο και μέχρι την τρίτη με την Ιορδανία, η Συρία ήταν η μόνη που κρατούσε το μέτωπο. Ο Ισραηλινός στρατός καταλαμβάνει την ανατολική Ιερουσαλήμ και ο Νταγιάν εισέρχεται θριαμβευτής στην πόλη. Μπροστά στο τείχος των δακρύων υπόσχεται ότι δεν θα την εγκαταλείψει ποτέ και εγγυάται ότι δεν θα υπάρξουν αντίποινα στους Παλαιστίνιους. Εκείνοι όμως δεν τον πιστεύουν και μέχρι το τέλος του Ιουλίου 300.000 άνθρωποί φεύγουν προς τα ανατολικά.
Τώρα ήταν διοικητής των περιοχών που είχε καταλάβει ο στρατός του και άνοιξε μάλιστα τα σύνορα για την ελεύθερη διακίνηση των αραβικών πληθυσμών προς και από τις γειτονικές χώρες. Μέχρι και τη σημαία του Ισραήλ κατέβασε από τζαμιά, σεβόμενος τη διαφορετικότητα. Διατήρησε τη θέση του υπουργού Άμυνας όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία η Γκόλντα Μέγιερ το 1969 και του αναγνώριζαν πια ή τον επέκριναν αντιθέτως για τους τολμηρούς πολιτικούς χειρισμούς του.
Πόλεμος του "Γιόμ Κιπούρ"
Ο Αιγύπτιος πρόεδρος Ανουάρ Σαντάτ επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στο Ισραήλ στις 6 Οκτωβρίου 1973, κατά τον εορτασμό της μεγαλύτερης θρησκευτικής γιορτής των εβραίων, επιδιώκοντας να πιάσει την άμυνα της χώρας ανέτοιμη. Και το πέτυχε. Τα αιγυπτιακά στρατεύματα πέρασαν το Σουέζ και ανάγκασαν το Ισραήλ σε βαριές απώλειες.
Η ανακωχή που υπογράφηκε στις 22 Οκτωβρίου ντρόπιασε τον Νταγιάν και καταρράκωσε το ηθικό των Ισραηλινών, αφού φάνηκε πως ήταν ανέτοιμοι για ολομέτωπο μέτωπο μακράς διαρκείας. Η ευθύνη έπεσε στον υπουργό Άμυνας και ο εξοργισμένος λαός ζητούσε τώρα την παραίτησή του. Ακόμα και το Ανώτατο Δικαστήριο άρχισε να ερευνά τις κινήσεις του κατά τη βραχύβια μάχη με την Αίγυπτο. Η ειδική επιτροπή ζήτησε την παραίτηση του αρχηγού του στρατού, επιφυλάχθηκε ωστόσο στην κρίση της για τον Νταγιάν. Τύπος και κοινό τον κατακεραύνωναν όμως, όπως και το στρατοδικείο από το οποίο πέρασε, όπου χαροκαμένοι γονείς τον αποκαλούσαν δολοφόνο των παιδιών τους.
Έτσι υπέβαλε την παραίτησή του το 1974, ο πολιτικός κόσμος δεν ήθελε ωστόσο να τον αφήσει να κλείσει έτσι την καριέρα του. Κι έτσι η νέα κυβέρνηση του Μεναχέμ Μπέγκιν του πρόσφερε το 1977 τη θέση του υπουργού Εξωτερικών, παρά το γεγονός ότι ο Νταγιάν ήταν σοσιαλιστής.
Το τέλος
Το κόμμα Τέλεμ κέρδισε δύο έδρες στις εκλογές του 1981, αλλά ο Νταγιάν πέθανε λίγο αργότερα στο Τελ Αβίβ από καρδιακή προσβολή, σε ηλικία 66 ετών. Ήταν άρρωστος από το 1980, αφού διαγνώστηκε με καρκίνο του παχέος εντέρου στα τέλη του ίδιου έτους. Είναι θαμμένος στο Nahalal στο moshav όπου και μεγάλωσε.
Μέχρι σήμερα το όνομά πλανάτε πάνω από την λωρίδα της Γάζας, την έρημο του Σινά, στο τείχος των δακρύων και όπου αλλού πολέμησε. Και για τους Άραβες παραμένει μισητή φιγούρα και συνάμα φόβητρο και για καλό λόγο...
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου