Υψηλάντης και Φιλική Εταιρεία: Οι πρώτες επαφές και η ανάληψη της ηγεσίας

Σωτήρης Σουχλέρης

Οι πρώτες προσεγγίσεις:

Οι «Φιλικοί» είχαν πληροφορίες για τα πατριωτικά του αισθήματα και τον είχαν πάντα στο νου τους ως μια καλή λύση για να αναλάβει την ηγεσία της οργάνωσης. Μετά την άρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια να γίνει αρχηγός της εταιρείας, οι φιλικοί στράφηκαν προς τον πρίγκιπα. Ο ίδιος ο Υψηλάντης διηγήθηκε στις αδερφές Τύρχαϊμ, μετά την απελευθέρωση του απ’ την Τερέζιενσταντ τον Νοέμβριο του 1827, τα όσα προηγήθησαν τhς επαναστάσεως στην Μολδοβλαχία. Η Λουλού Τύρχαϊμ  κατέγραφε σε χαρτί τα όσα της διηγούταν ο Αλέξανδρος και τα κράτησε μέχρι τον θάνατό της.

Σε μια διήγηση της  γράφει «Μας μιλούσε συνεχώς για τα γεγονότα το ‘21 που του στοίχισαν τόσες παρεξηγήσεις, μας μίλησε για το πώς ενήργησε τότε ο ίδιος. Ε λοιπόν ο Καποδίστριας δεν είναι εντελώς ανεύθυνος για την μοίρα του Υψηλάντου. Κατά τα άλλα είχαν οι συμβουλές του Καποδίστρια, στον οποίο είχε ο Υψηλάντης τυφλή εμπιστοσύνη, μόνο έναν σκοπό: πώς να εξυπηρετήσει την πατρίδα του. To 1821 όμως ο Καποδίστριας θυσίασε απλούστατα τον φίλο του... Μετά την επιστροφή των ρωσικών στρατευμάτων το 1815, έγιναν πολλές προτάσεις στον Υψηλάντη να γίνει μέλος μυστικών εταιρειών, μεταξύ αυτών και μιας, της οποία η «πατροκτόνος» συνωμοσία απεκαλύφθη μετά τον θάνατο του τσάρου Αλεξάνδρου. Αν και ο Υψηλάντης δεν είχε ιδέα από τα μυστικά σχέδια των εταιρειών αυτών, είχε αρνηθεί να γίνει μέλος τους, επικαλούμενος τον όρκο που είχε δώσει κατά τη εισαγωγή του στον ρωσικό στρατό.», όμως η φιλική εταιρεία ήταν άλλη περίπτωση.

(Η λαίδη Λουλού Τύρχαϊμ)

 Η Λουλού συνεχίζει «Σχετικά με τις φιλελληνικές εταιρείες που είχαν σκοπό το καλό της πατρίδος του, περιοριζόταν να λέγει πως οι συμπατριώτες του θα μπορούσαν να στηρίζονται στην βοήθειά του και στις βαθύτατες ευχές του, όταν θα παρουσιαζόταν η περίπτωση. Έλεγε ακόμη όμως ότι άλλες εγγυήσεις για την συμβολή του εκτός από το όνομά του, δεν πίστευε ότι θα μπορούσε να δώσει. Έτσι περνούσαν το χρόνια. Τον χειμώνα του 1819-20 ήρθε στην Ρωσία με αποκλειστικό σκοπό να μας δει. Τότε αρρώστησε για πολλές εβδομάδες, τον επισκέφτηκαν συχνά μερικά επίσημα πρόσωπα της Εταιρείας (Φιλική) και του ανακοίνωσαν ότι στην Οδησσό είχαν συσπειρωθεί πολλοί Έλληνες έμποροι-όπως στην Πελοπόννησο- για να προπαγανδίσουν τον πολιτισμό της πατρίδος και την ανάσταση του έθνους των.»

Και συνεχίζει η κόμισα «Έλεγαν ακόμη ότι μεγάλα ποσά ήταν στην διάθεση τους, ότι η στιγμή ήτο κατάλληλη και ότι ο Αλή Πασάς είχε αποτινάξει την κυριαρχία την Πύλης και προσέφερε την σύμπραξή του στους Έλληνες του Μοριά. Προσέθεταν ακόμη πως εάν η Ρωσία, υπεστήριζε τις προσπάθειες των ομόδοξων της ή τουλάχιστον δεν θα τους εμπόδιζε στις ενέργειες τους, θα μπορούσαν να ελπίζουν ότι η υποδουλωμένη και πάσχουσα πατρίδα των θα γινόταν και πάλι ελευθέρα και ότι η πιθανότις να πετύχουν, θα ήταν στην περίπτωση αυτή μεγαλύτερη απ’ ότι ήταν στην εποχή της Αικατερίνης της Β’».

 

                              (Ο Εμμανουήλ Ξάνθος)

Ναι αναλαμβάνω την αρχηγίαν!:

Ο Πρίγκιπας δέχτηκε επισκέψεις από το ιδρυτικό μέλος τη εταιρείας Εμμανουήλ Ξάνθο. Σε μια συνάντηση στην Πετρούπολη στις 11 Απριλίου 1820 (παλαιό ημερολόγιο), ο Υψηλάντης τον δέχθηκε με ευγένεια και ύστερα από κάποιες ερωτήσεις για την καταγωγή του και διάφορες άλλες υποθέσεις, του ζήτησε να μάθει πώς περνούν οι Έλληνες. Ο Ξάνθος του απήντησε ότι οι Τούρκοι τούς τυραννούν και η τυραννία αυτή έχει γίνει πλέον αφόρητη. Στη συνέχεια ακολούθησε ο εξής δραματικός διάλογος:

- Υψηλάντης: «Γιατί οι Έλληνες δεν προσπαθούν να ενεργήσουν ώστε, αν δεν δύνανται να ελευθερωθούν από τον ζυγόν, τουλάχιστον να τον ελαφρώσουν;»

- Ξάνθος: «Πρίγκιψ, με ποία μέσα και με ποίους οδηγούς να ενεργήσωσιν οι δυστυχείς Έλληνες την βελτίωσιν της πολιτικής των καταστάσεως; Αυτοί έμειναν εγκαταλελειμμένοι από εκείνους, οίτινες εδύναντο να τους οδηγήσωσι, διότι όλοι οι καλοί ομογενείς καταφεύγουν εις ξένους τόπους και αφήνουν τους ομογενείς των ορφανούς. Ιδού ο Κόμης Καποδίστριας υπηρετεί τη Ρωσίαν, ο μακαρίτης πατήρ σας κατέφυγε εδώ και ο Καρατζάς εις την Ιταλίαν, υμείς ο ίδιος υπηρετούντες την Ρωσίαν εχάσατε υπέρ αυτής την δεξιάν χείρα σας, και άλλοι ίσοι καλοί καταφεύγοντες εις την χριστιανικήν Ευρώπην μένουν εκεί, χωρίς να φροντίζουν δια τους δυστυχείς αδελφούς των.»

- Υψηλάντης: «Αν εγώ εγνώριζον ότι οι ομογενείς μου είχον ανάγκην από εμέ και εστοχάζοντο, ότι εδυνάμην να συντελέσω εις την ευδαιμονίαν των, σου λέγω εντίμως, ότι ήθελον μετά προθυμίας κάμω κάθε θυσίαν, ακόμη και την κατάστασίν μου, και τον εαυτόν μου θα εθυσίαζον υπέρ αυτών».

- Ξάνθος (σηκώνεται όρθιος και συγκινημένος): «Δος μοι Πρίγκιψ, την χείρα σας εις βεβαίωσιν των όσων εκφράσθητε».Κοιτάζοντάς τον κατάματα ο Υψηλάντης με θαυμασμό τού έδωσε το χέρι του.

 Ο Πρίγκιπας, όντας ενθουσιώδης πατριώτης, ανάλαβε με χαρά και μεγάλη συγκίνηση, να οδηγήσει τους υποδουλωμένους για 4 αιώνες Έλληνες, στον αγώνα για ελευθερία.

Εδώ αξίζει να αναφερθεί, και μια συνάντηση που είχε, λίγες μέρες μετά από εκείνη με τους «Φιλικούς», ο Υψηλάντης με τον, τότε, Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας Ι. Καποδίστρια, την οποία η  κόμισα Τύρχαϊμ διηγήθηκε. Όπως αναφέρει «Ο Υψηλάντης τους παρακάλεσε να του δώσουν τρεις μέρες καιρό για να σκεφτεί την υπόθεση και να μιλήσει με τον Καποδίστρια για να εξακριβώσει σε τι θα συμφωνούσε ο υπουργός χωρίς επιφυλάξεις. Ο Καποδίστριας που ήταν πληροφορημένος για όλα, επεδοκίμασε με ενθουσιώδη λόγια την πατριωτική επιθυμία του νεαρού του φίλου, που ήθελε να θυσιάσει τη ζωή του για την ευτυχία της πατρίδας του και του επανέλαβε αυτό που του είχε πει αρκετές φορές στους συμπατριώτες του, δηλαδή ότι ακόμη κι αν η ευρωπαϊκή πολιτική δεν θα επέτρεπε στον τσάρο Αλέξανδρο να κηρυχτεί ανοιχτά υπέρ της ελληνικής υποθέσεως η καρδιά του θα ήταν πέρα ως πέρα με την Ελλάδα».

Και συνεχίζει «Παρ’ όλες τις διαβεβαιώσεις θέλησε ο Υψηλάντης να μιλήσει με τον τσάρο αλλά ο Καποδίστριας τον εμπόδισε, ίσως γιατί φοβόταν  ότι το αναποφάσιστο του τσάρου θα μπορούσε να περιπλέξει το κίνημα. Έπειτα απ’ αυτό δέχθηκε ο Υψηλάντης να τεθεί επικεφαλής των Ελλήνων υπό τον όρο όμως, ότι αυτός θα κατέστρωνε και θα διηύθυνε το σχέδιο των επιχειρήσεων, μετά την έγκριση του βέβαια από τους αρχηγούς των διάφορων ελληνικών συνδέσμων. Την περιουσία του, τα πλεονεκτήματά μιας λαμπρής σταδιοδρομίας στην Ρωσία, την ησυχία του, ίσως και την ζωή του και αυτήν την τιμή του ακόμη-όλα αυτά τα έβαζε ο Υψηλάντης εμπρός στον βωμό της Πατρίδος. Η θυσία του ήταν πλήρης».    

Ο Πρίγκιπας, όντας ενθουσιώδης πατριώτης, ανάλαβε με χαρά και μεγάλη συγκίνηση, να οδηγήσει τους υποδουλωμένους για 4 αιώνες Έλληνες, στον αγώνα για ελευθερία.

Συνεχίζεται