Μποκάσα: Ο τελευταίος Αυτοκράτορας της Αφρικής

 

Σωτήρης Σουχλέρης

Κι όμως ο τίτλος δεν είναι προϊόν μυθοπλασίας...

Η Αφρική είναι μια Ήπειρος στην οποία αρκετές αυτοκρατορίες υπήρξαν και μεγαλούργησαν μία όμως είναι άγνωστη, η "Κεντροαφρικανική Αυτοκρατορία". 

Ναι το όνομα αυτό μπορεί να μην λέει πολλά στο ευρύ κοινό. Όσοι όμως μελετούν την ιστορία της μαύρης Ηπείρου μετά την αποικιοκρατία, γνωρίζουν άριστα πως για 3 χρόνια μια αυτοκρατορία άκμασε και ο αυτοκράτοράς της έγινε γνωστός σε όλη την υφήλιο. 

Και το όνομα αυτού "Ζαν-Μπεντέλ Μποκάσα"

Τα πρώτα χρόνια:

Ο Μποκάσα γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1921 στην γαλλική αποικία της Ubangi-Shari. Ήταν γιος τοπικού φυλάρχου που συνεργαζόταν στενά με τους Γάλλους.  Έμεινε ορφανός από πολύ νεαρή ηλικία, καθώς ο πατέρας του ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από τους αποικιοκράτες. 

Στο σχολείο ήταν άριστος μαθητής και οι καθηγητές του διέβλεπαν λαμπρό μέλλον. Όταν ήταν έφηβος ανέπτυξε στενές σχέσεις με την χριστιανική εκκλησία και φιλίες με τον πάστορα Γκρίνερ. Στα 18, ακολουθώντας την συμβουλή του παππού του, κατατάχθηκε στον αποικιοκρατικό στρατό, παρότι προοριζόταν για ιερέας. 

Στρατιωτική καριέρα B' ΠΠ:

Υπηρέτησε στο δεύτερο σύνταγμα πυροβολικού, έγινε δεκανέας τον Ιούλιο του 1940 και λοχίας τον Νοέμβριο του 1941. Μετά την κατάληψη της Γαλλίας από τη ναζιστική Γερμανία, ο Μποκάσα υπηρέτησε με μια αφρικανική μονάδα των "Ελεύθερων Γαλλικών Δυνάμεων" και συμμετείχε στην κατάληψη της πρωτεύουσας της κυβέρνησης του Βισύ στη Μπραζαβίλ. 

                                               (Ο Μποκάσα σε ηλικία 22 ετών)

Στις 15 Αυγούστου 1944, συμμετείχε στην απόβαση των Συμμαχικών δυνάμεων στην Προβηγκία της Γαλλίας στην Επιχείρηση Dragoon και πολέμησε στη νότια Γαλλία και στη Γερμανία στις αρχές του 1945, πριν ανατραπεί η ναζιστική Γερμανία. Παρέμεινε στον Γαλλικό Στρατό μετά τον πόλεμο, μελετώντας ραδιοφωνικές μεταδόσεις σε ένα στρατόπεδο στη γαλλική παράκτια πόλη Fréjus, ενώ πολέμησε και στην Ινδοκίνα.

Ανεξαρτησία:

Μετά τον πόλεμο τα εθνικιστικά-απελευθερωτικά κινήματα στην Αφρική, ξεπηδούν το ένα μετά το άλλο και η κεντρική Αφρική καταφέρνει να αποκτήσει την ανεξαρτησία της το 1960. Πρώτος πρόεδρος αναλαμβάνει ο Ντέιβιντ Ντάκο, κατά σύμπτωση ξάδερφος του Μποκάσα. Ο μετέπειτα πρόεδρος εγκαταλείπει τον γαλλικό στρατό και εντάσσεται στον νεοσύστατο Κεντροαφρικανικό.

Η φήμη του απλώνεται στον στρατό όπως και η επιρροή του. Προάγεται σε συνταγματάρχη, ελέγχει όλο και περισσότερους αξιωματικούς και ονειρεύεται την απόλυτη εξουσία. Το 1964 η κυβέρνηση Ντάκο βρίσκεται σε δύσκολη θέση, λόγω των οικονομικών προβλημάτων αλλά και των τεταμένων σχέσεων με τις γειτονικές χώρες. 

Πέρα απ' αυτά ο Ντάκο αρχίζει να διευρύνει και συσφίγγει τις σχέσεις του με τα κομμουνιστικά καθεστώτα, όπως την Κίνα και την ΕΣΣΔ. Οι ΗΠΑ όπως και η Γαλλία θορυβούνται και προειδοποιούν τον Ντάκο, ενώ παράλληλα πλησιάζουν τον Μποκάσα. Οι σχέσεις των δύο ξαδέρφων χαλάνε και ο συνταγματάρχης θεωρεί πως θα αποστρατευτεί μέχρι το 1966. Ο Μποκάσα διαβλέπει τον κίνδυνο και προετοιμάζει την άνοδό του.    

Πραξικόπημα και Προεδρία:

Στις 31 Δεκεμβρίου 1965 ο Ντάκο έφυγε από το Palais de la Renaissance, για να επισκεφτεί μια από τις φυτείες των υπουργών του νοτιοδυτικά του Μπανγκούι. Μιάμιση ώρα πριν τα μεσάνυχτα, ο λοχαγός Μπάντζα έδωσε εντολή στους αξιωματικούς του να ξεκινήσουν το πραξικόπημα. Ο Μποκάσα τηλεφώνησε στον ταξίαρχο Ιζάμο στην έδρα του και του ζήτησε να έρθει στο Καμπ ντε Ρου για να υπογράψει κάποια έγγραφα που χρειάζονταν την άμεση προσοχή του. 

Ο Izamo, ο οποίος βρισκόταν σε μια γιορτή την παραμονή της Πρωτοχρονιάς με φίλους, συμφώνησε απρόθυμα και ταξίδεψε στον καταυλισμό. Κατά την άφιξή του, ήρθε αντιμέτωπος με τον Μπάντζα και τον Μποκάσα, οι οποίοι τον ενημέρωσαν για το πραξικόπημα σε εξέλιξη. Αφού δήλωσε την αντίθεσή του στο πραξικόπημα, ο Izamo οδηγήθηκε από τους πραξικοπηματίες σε ένα υπόγειο κελάρι.

Ο Ντάκο συνελήφθη από στρατιώτες που περιπολούσαν τον κόμβο Pétévo, στα δυτικά σύνορα της πρωτεύουσας. Τον μετέφεραν πίσω στο προεδρικό μέγαρο, όπου ο Μποκάσα αγκάλιασε τον πρόεδρο και του είπε: "Προσπάθησα να σε προειδοποιήσω — αλλά τώρα είναι πολύ αργά". Σε μια κίνηση που πίστευε ότι θα τονώσει τη δημοτικότητά του στη χώρα, ο Μποκάσα διέταξε τον διευθυντή της φυλακής Otto Šacher να απελευθερώσει όλους τους κρατούμενους. 

Στη συνέχεια, ο Μποκάσα πήγε τον Ντάκο στο στρατόπεδο Kassaï, όπου ανάγκασε τον πρόεδρο να παραιτηθεί. Το πρωί, ο Bokassa απευθύνθηκε στον λαό μέσω του Radio Bangui: 

"Φίλοι πατριώτες σας μιλά ο συνταγματάρχης Bokassa. Στις 3 το πρωί σήμερα, ο στρατός σας ανέλαβε τον έλεγχο της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση Ντάκο παραιτήθηκε. Η ώρα της δικαιοσύνης πλησιάζει. Η αστική τάξη καταργείται. Μια νέα εποχή ισότητας μεταξύ όλων έχει ξεκινήσει. Κεντροαφρικανοί, όπου κι αν βρίσκεστε, να είστε βέβαιοι ότι ο στρατός θα υπερασπιστεί εσάς και την περιουσία σας. 

Ζήτω η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία!"

Το νέο καθεστώς θα διαρκέσει για 13 χρόνια και θα αποδειχτεί ένα απ' τα σκληρότερα της Αφρικανικής ιστορίας.

Διακυβέρνηση:

Μέχρι το 1976 ο Μποκάσα θα κυβερνήσει με "σιδερά πυγμή" ως Πρόεδρος, με την υποστήριξη της Γαλλίας και των ΗΠΑ. Και παρότι τα πρώτα χρόνια γνώρισε, ομολογουμένως, μεγάλη υποστήριξη από τον λαό, από το 1970 ξεκίνησε η αμφισβήτηση προς το πρόσωπό του. Για να κρατηθεί στην εξουσία τρομοκρατούσε, συλλάμβανε, βασάνιζε και εκτελούσε όποιον του πήγαινε κόντρα. Το 1972 αυτοανακηρύχτηκε ισόβιος πρόεδρος. 

 

Όσο ήταν πρόεδρος ανέπτυξε πολύ φιλικές σχέσεις με διαβόητους δικτάτορες των γύρω αφρικανικών χωρών, όπως ο Μομπούτου του Ζαΐρ, ο Ίντι Αμίν της Ουγκάντα και ο Μασίας της Ισημερινής Γουινέας.  

Δεν περιορίστηκε μόνο εκεί αλλά επεκτάθηκε στην Ευρώπη και έγινε φίλος με τον Νικολάι Τσαουσέσκου όπως και με τον Γάλλο πρόεδρο Ζισκάρ Ντ' Εστέν. Η Γαλλία υπήρξε η κύρια υποστηριχτής του και βασικός προμηθευτής όπλων, χρημάτων και πρώτων υλών. 

       

                                                              (Με τον Ντ' Εστέν το 1977)

Δεν είναι ευρέως γνωστό, όμως αξίζει να αναφερθεί. Ο δικτάτορας Μποκάσα ανέπτυξε σχέσεις και με την ελληνική δικτατορία. Ο Στυλιανός Παττακός τον επισκέφθηκε το 1968 και ο ίδιος πάτησε στην Αθήνα το 1969 

                                       (Μποκάσα και Ζωϊτάκης στο αεροδρόμιο του Ελληνικού)

Ανακήρυξη αυτοκρατορίας:

Η μεγαλομανία του έφτασε στον Ζενίθ και αποφάσισε να δώσει στον εαυτό του... προαγωγή. Πιο συγκεκριμένα το 1977 καταργεί την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και ιδρύει την "Κεντροαφρικανική Αυτοκρατορία", με πρώτο μονάρχη τον ίδιο και διάδοχο τον γιό του.

Το απόγειο της τρέλας έρχεται στις 4 Δεκεμβρίου 1977. Ο "Αυτοκράτορας" Ζαν-Μπεντέλ Μποκάσα φοράει το στέμμα του -το οποίο ήταν διακοσμημένο με περισσότερα από 2.000 διαμάντια, ένα από τα οποία ζύγιζαν 38 καράτια- και κρατώντας ένα σκήπτρο 2 μέτρων, επίσης διακοσμημένο με διαμάντια, ενθρονίζεται στο Μπανγκούι.

   
                                                               (Η αυτού εξοχότης Μποκάσα Ι)

Στην υπέρλαμπρη και αδικαιολόγητη για τα οικονομικά δεδομένα τελετή, είχαν προσκληθεί και Ευρωπαίοι ηγέτες, όμως δεν παρέστη κανένας. Ο Μποκάσα κάθεται σε έναν χρυσό φοίνικα, ύψους 3 μέτρων και απευθύνεται στο ακροατήριο:

"Εγώ, ο Μποκάσα Ι δεσμεύομαι και υπόσχομαι ενώπιον του λαού, ενώπιον όλης της ανθρωπότητας και της ιστορίας, να κάνω ότι περνά απ' το χέρι μου ώστε να τηρώ και να υπηρετώ το σύνταγμα της Κεντροαφρικανικής Αυτοκρατορίας!"

                                                                (Η Βασιλική... οικογένεια)

Μετά την εκθρόνισή του, ρωτήθηκε πολλές φορές γιατί προχώρησε στην κήρυξη αυτοκρατορίας. Eδωσε την απάντηση το 1988. "Ήταν ο μόνος τρόπος να διατηρηθεί ενωμένη η χώρα, δεν είχα άλλη επιλογή!"

Ανατροπή και δίκη

Το 1979 ξέσπασαν αναταραχές στην πρωτεύουσα και οι δυνάμεις του Μποκάσα άνοιξαν πυρ εναντίον διαδηλωτών, σκοτώνοντας εκατοντάδες. Τον Απρίλιο του ίδιου έτους, η κυβέρνησή του συνέλαβε εκατοντάδες μαθητές που είχαν βγει στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν, επειδή ένα προεδρικό διάταγμα τους υποχρέωνε να φορούν πανάκριβες στολές με την εικόνα του Μποκάσα ραμμένη πάνω τους, τις οποίες έπρεπε να αγοράσουν από το εργοστάσιο ιδιοκτησίας μιας εκ των συζύγων του. Τα παιδιά ρίχτηκαν στις φυλακές και περίπου 100 πέθαναν από ασφυξία ή χτυπήθηκαν μέχρι θανάτου από τους φρουρούς.

Οι Γάλλοι απηύδησαν μαζί του και τον ανέτρεψαν, με στρατιωτική εισβολή τον Σεπτέμβριο του 1979. Η απομάκρυνσή του ονομάστηκε "Operation Barracuda" και κράτησε μόλις μια μέρα, χωρίς θύματα.

                                                (Γάλλοι αλεξιπτωτιστές στην πρωτεύουσα)

Στις 12 Ιουνίου 1987 ο Μποκάσα κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε θάνατο. Η ενοχή του δεν αφορούσε κατηγορίες για ανθρωποφαγία, καθώς δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία που να το τεκμηριώνουν. Η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη στην απομόνωση από τον τέταρτο πρόεδρο της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, Αντρέ Κολινγκμπά, ενώ αργότερα μειώθηκε σε 20 χρόνια. Το 1993, ο διαβόητος δικτάτορας αφέθηκε ελεύθερος στο πλαίσιο γενικής αμνηστίας.

Πέθανε το 1996 από καρδιακή προσβολή, λίγο αφότου αυτπανακηρύχθηκε 13ος Απόστολος.