Αφιέρωμα: Όταν καταργήθηκε η Βασιλεία στην Ελλάδα

Ζούμε στην Γ' Ελληνική Δημοκρατία, λίγοι όμως γνωρίζουν το τι προηγήθηκε του δημοψηφίσματος του 1974.

Σωτήρης Σουχλέρης

12^η Ιουνίου 1973 πρώτο δημοψήφισμα: 

Στις 12 Ιουνίου η Δικτατορία ανακοίνωσε την διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την λύση του πολιτειακού ζητήματος, δια στόματος του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπαδοπούλου. Με διάγγελμά του ο δικτάτορας κήρυξε έκπτωτο τον τότε Βασιλιά Κωνσταντίνο Β’ και ζήτησε από τον λαό να εγκρίνει ένα νέο πολίτευμα, την «Προεδρική Κοινοβουλευτική Δημοκρατία».

«Ελληνικέ λαέ.

Εν ονόματι της Επαναστάσεως της 21^ης Απριλίου η οποία συνεχίζεται αναπτυσσομένη μέχρις ολοκληρώσεως της αποστολής της, απευθύνωμεν σήμερον προς τον νου αλλά και προς την καρδία σου, δια να ζητήσω την κρίση σου δια το μέλλον. Ο Βασιλεύς αυτοεξόριστος μετά το τερατώδες πραξικόπημα της 13^ης Δεκεμβρίου 1967, εμπεδώθει εν το εξωτερικό εις δραστηριότητας ασυγχώρητων δια ενήλικον άτομον, ανωριμότητα. Συμπεριφέρθηκε υποχθωνίος και εκ του εμφανούς ως κομματάρχης, τυχοδιωκτών, χρεοκόπων, συνοδοιπόρων δολιοφθορέων και δολοφόνων ακόμη. Ελληνικέ λαέ, ζήτω η δημοκρατία! Δια συνταγματικής Συντακτικής πράξεως, ψηφισθείσης υπό του υπουργικού συμβουλίου και δημοσιευθείσης εις την εφημερίδα της Κυβερνήσεως, εγκαθιδρύεται εν Ελλάδι πολίτευμα Προεδρικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας και καταργείται το πολίτευμα τους Συντάγματος του 1968.

Ζήτω η Ελλάς!

Ζήτω το έθνος!».

                                                               (Εκστρατεία υπέρ του ΝΑΙ)

Η διενέργεια ορίσθηκε για τις 19 Ιουλίου 1973 και ξεκίνησε μεγάλη καμπανιά υπέρ του ΝΑΙ. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος από την Ρώμη, στις 14 Ιούνιου ζήτησε με μήνυμα του από τον λαό να ψηφήσει ΟΧΙ και να διατηρήσει την βασιλεία στην χώρα.  

                        (Ο Κωνσταντίνος στη Ρώμη απευθύνει μήνυμα στον λαό 14 Ιουνίου 1973)

29^η Ιούνιου το πρώτο τέλος της βασιλείας:         

Την ημέρα της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος οι κάλπες άνοιξαν στις 7 το πρωί και έκλεισαν στις 8 το βράδυ, με μαζική συμμετοχή πανελλαδικά. Στις 10 το βράδυ ανακοινώθηκαν τα επίσημα αποτελέσματα από τον υφυπουργό πάρα τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Ασλανίδη.

Συνολικά ψήφησαν 5.000.000 άνθρωποι.

ΝΑΙ: 77,52%

ΟΧΙ: 21,31%

ΛΕΥΚΑ: 1,17%        

Τα αποτελέσματα ενέκριναν το νέο πολίτευμα και την πρώτη θητεία του Γεωργίου Παπαδοπούλου ως πρώτου Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας για οκτώ έτη. Στις 8 Οκτωβρίου, στις 13:30 το μεσημέρι, ορκίστηκε μεταβατική, πολιτική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον παλαιό πολιτικό Σπυρίδωνα Μαρκεζίνη, με σκοπό να οδηγήσει την χώρα σε εκλογές εντός του Φεβρουαρίου του 1974.

                                                (Παπαδόπουλος και Μαρκεζίνης την 28η Οκτωβρίου 1973)

Ο Μαρκεζίνης κάλεσε όλο τον πολίτικο κόσμο και το ΚΚΕ να λάβουν μέρος στις εκλογές, με τους κομμουνιστές να αρνούνται, τον Π. Καννελόπολο (ΕΡΕ), τον Γεώργιο Μαύρο (ΕΚ) και τον Ηλία Ηλιού (ΕΔΑ) να δηλώνουν θετικοί και τον Καραμανλή να βλέπει με συμπάθεια την κίνηση. Ο Μαρκεζίνης δήλωσε στο πως «αποδεχόμενος την τιμήν να σχηματίσω την πρώτην κυβέρνησιν της Ελληνικής Δημοκρατίας, ηχον πληρην συνείδησην του βάρους της ευθύνης. Δεν αποκρύπτω ότι καθ’ όλον το χρονικόν διάστημα  που θα ασκώ κυβέρνησιν εις την κυβερνητικήν εξουσίαν ως δοτή τοιαύτην, και στηριζομένη εις την εμπιστοσύνη του Πρόεδρου της Δημοκρατίας, δεν θα κινούμε εν ανέση!».         

        

 Πολυτεχνείο και Ανατροπή:

Ενάμιση μήνα μετά την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης, λαμβάνουν χώρα τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, ταραχές, αναρχία, νεκροί, τραυματίες και στις 17 Νοεμβρίου κηρύσσεται στρατιωτικός νόμος. Μέσα σε αυτό το κλίμα στις 25 Νοεμβρίου ο αρχηγός της «ΕΣΑ» Δημήτριος Ιωαννίδης ανατρέπει το καθεστώς Παπαδόπουλου και εγκαθιδρύει δική του Δικτατορία. Η νέα κυβέρνηση υποσχέθηκε νέο Σύνταγμα και εκλογές. Νέος Πρόεδρος ανέλαβε ο Στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης και πρωθυπουργός ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος, πρώην υπουργός των κυβερνήσεων Παπαδοπούλου. 

                    

                         (Φαίδων Γκιζίκης, Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος και Δημήτριος Ιωαννίδης)

Η νέα Χούντα είχε, όπως έλεγε, στόχο να κάνει μια σωστή πολιτικοποίηση, καθώς ο Παπαδόπουλος κάλεσε και τους πολιτικούς τις προ 1967 εποχής, πράγμα που εξόργισε τον Ιωαννίδη και επέφερε το τέλος του. Για αυτό ήρθε σε επαφή με τις νεολαίες των κόμματων που υπήρχαν πριν την 21^η Απρίλιου, για να την οργανώσει. 

Κατά μαρτύρια του Α. Παλαίνη στην εκπομπή «μηχανή του χρόνου» το 2008 «Μιλήσαμε σε δεκάδες θα ήταν τουλάχιστον στην περιοχή της Αθήνας περί τους 40 νέοι πολιτικοί. Θέλαμε να αποκλείσουμε στην πολιτικοποίηση τους πολίτικους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο πριν το 1967, γιατί για εμάς είχαν και αυτοί ρολό στο τι συνέβη στην Ελλάδα για να γίνει το 1967». Αρκετοί νέοι είδαν με κάλο μάτι την νέα προσπάθεια και πήραν μέρος.

 15^η Ιουλίου Πραξικόπημα στην Κύπρο:

Στις 15 Ιουλίου 1974 η Δικτατορία, με διαταγή του Ιωαννίδη, προχώρα σε πραξικόπημα εναντίον του Μακάριου στην Κύπρο, χρησιμοποιώντας την «ΕΛΔΥΚ», σώματα της Εθνικής Φρουράς και την ΕΟΚΑ Β’. Αν και στόχος ήταν η σύλληψη του Αρχιεπισκόπου τελικά ο ίδιος διέφυγε στο Λονδίνο στις 4 το μεσημέρι. Οι πραξικοπηματίες όρκισαν κυβέρνηση με Πρόεδρο τον Νίκο Σαμψών, βουλευτή και πρώην αγωνιστή της ΕΟΚΑ. Ο ραδιοφωνικός σταθμός του ΡΙΚ μετέδωσε στις 11:00 ότι «Ελληνες επενέβει σήμερον η Εθνική Φρουρά δια να σταματήσει τον αδελφοκτόνο πόλεμο μεταξύ των ελλήνων. Πας αντίστασις εις την Νήσον έχει εκλείψει. Ο Μακάριος είναι νεκρός. Η Εθνική Φρουρά είναι μέχρι τώρα κυρίαρχη της καταστάσεως. Ο κύριος σκοπός της Εθνικής Φρουράς ηνία η τήρησίς της τάξεως. Νέος Πρόεδρος ανέλαβεν ο βουλευτής Νικόλαος Σαμψών». Η επιλογή του Σαμψών ήταν μια λύση ανάγκης καθώς κανένας άλλος, δεν δεχόταν να αναλάβει.

                                                    (Άρματα μάχης στο κέντρο της Λευκωσίας)

Ο νέος Πρόεδρος διατήρησε ανοικτή την Βουλή και απηύθυνε διάγγελμα την επομένη.    

«Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ.

Εν ονόματι θεού και ανθρώπων και κατόπιν τιμητικής επιλογής μου υπό των Ενόπλων Δυνάμεων του λαού μας ανέλαβον σήμερον της Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι εις όλους σας γνωστά τα μέχρι σήμερον διατρέξαντα που επέβαλον την σωτήριον επέμβαση των στρατευμένων τέκνων της πατρίδος μας. Δια αυτό με ιδιαιτέραν υπερηφάνιαν, αναλαμβάνω σήμερα τα υψηλά μου καθήκοντα, πεπεισμένος ότι δοκιμαζόμενον σκάφος της Κύπρου θα οδηγηθεί εις τον λιμένα της ψυχικής ενότητος και ηρεμίας λαού και στρατού. Σκοποί της κυβερνήσεως μου πρώτον, άμεσος  αποκατάσταση του νόμου και της τάξεως, αποκατάστασις της ηρεμίας και της τάξεως εις όλους τους κόλπους της εκκλησίας μας, άμεσος αποκατάστασις αντιμετώπισις των φλεγόντων προβλημάτων όλων των τάξεων του λαού μας, δια σοβαρής μελέτης και εξωτερικής πολιτικής.

Ζήτω οι Ένοπλες Δυνάμεις!

Ζήτω ο ελληνοκυπριακός λαός! 

Ζήτω το Έθνος!».

Στην Αθήνα την αμέσως επόμενη μέρα, άρχισαν να φτάνουν πληροφορίες ότι ο τουρκική αεροπορία έπαιρνε επιθετική στάση προς Κύπρο και αμυντική προς την Ελλάδα. Ο τότε πρέσβης του «Ηνωμένου Βασιλείου» Sir Robin Hooper συναντήθηκε με τον Ιωαννίδη και του είπε «σου λέω ότι οι τούρκοι θα βγουν, στην Κύπρο. Εγώ φεύγω αγαπώ την Ελλάδα πρόσεξε!». Όταν ο Χ. Παλαίνης τον ρώτησε «κύριε ταξίαρχε τι γίνεται?» εκείνος απάντησε «τίποτα μπλόφες, δεν βγαίνουνε.» Τα πράγματα ήταν τόσο σοβαρά που αρχηγοί αποφάσισαν να δράσουν μόνοι τους. Ο ΑΓΕΕΘΑ Γρηγόριος Μπονάνος συγκάλεσε σύσκεψη αρχηγών ζητώντας να είναι παρών και ο Ιωαννίδης, «ο Ιωαννίδης δεν βρέθηκε εξαφανιζόταν εκείνες τις μέρες» σύμφωνα με τον Παλαινη. Στην σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε να μετακινηθούν μονάδες του στρατού στον Έβρο, για να αποτραπούν οι τούρκοι να επέμβουν στην Κύπρο.

                                 (Πρωτοσέλιδα ελληνικών εφημερίδων 16 Ιουλίου 1974)

Όταν ο Μπονάνος ενημέρωσε τον Ιωαννίδη εκείνος εξαγριώθηκε και ακύρωσε όλες τις μετακινήσεις μονάδων με το πρόσχημα ότι «προκαλούμε τους τούρκους και θα επέμβουν στην Κύπρο». Όταν του είπαν για τις πληροφορίες εισβολής εκείνος έλεγε πως «οι τούρκοι δεν πρόκειται να κάνουν τίποτα» και μέχρι και τις 19 Ιουλίου όταν του έλεγαν «πάρτε μέτρα θα βγουν οι τούρκοι στην Κύπρο» απαντούσε, κατά μαρτυρία του Χ. Παλαίνη, «μην ανησυχείτε οι τούρκοι δεν βγαίνουν.

20^η Ιουλίου εισβολή στην Κύπρο: 

Στις 6:30 το πρωί ο τουρκικός αποβατικός στόλος προσεγγίζει την ακτή πεντεμίλι έξω απ’ την Κυρήνεια, οι ελληνικές δυνάμεις δεν αντιδρούν, στην Αθήνα χτύπα συναγερμός, ο Χ. Παλαίνης ενημερώνεται από τον τότε υπουργό εξωτερικών Κωνσταντίνο Κυπραίο, παίρνει τηλέφωνο ξύπνα και ενημερώνει τον Ιωαννίδη, «πραγματικά μαρμάρωσε δεν το πίστευε!». Η ηγεσία του στρατού συσκέπτεται στις 8:30 στο Πεντάγωνο και μετά από λίγο φτάνει και ο ταξίαρχος. Δόθηκε εντολή για ενεργοποίηση του αμυντικού σχεδίου «Αφροδίτη ΙΙ», άλλα ανακλήθηκε μετά από δύο λεπτά. Στις 11:00 κηρύχτηκε γενική επιστράτευση και ο Γκιζίκης έβγαλε διάγγελλα λίγο αργότερα.

«Ελληνικέ Λαέ

Την 5ην πρωινήν της σήμερον αι τουρκικαί ένοπλαι δυνάμεις, άνευ ουδεμίας αφορμής, ουδέ προειδοποιήσεως, ενήργησαν απόβασιν και εισέβαλον εις την νήσον Κύπρον. Κατά πλήρη περιφρόνησιν προς πάσα αρχή του διεθνούς δικαίου και τους υφισταμένους δεσμούς συμμαχίας, τα τουρκικά όπλα στρέφονται κατά των Ελλήνων και των Κυπρίων αδελφών μας. Πλήττονται ζωτικά εθνικά μας συμφέροντα. Παραβιάζονται δικαιώματά μας απορρέοντα εκ διεθνών συνθηκών. Η Ελλάς επιδιώκουσα παγίως την ειρηνικήν συνύπαρξιν και συνεργασίαν μετά των γειτόνων της, εντός του πλαισίου των κανόνων του διεθνούς δικαίου και της αρχής του αμοιβαίου σεβασμού και της μη επεμβάσεως εις τα εσωτερικά των ξένων κρατών, ουδεμίαν ενήργησε πρόκλησιν, ουδέ προέβη εις ενέργειαν τινα θίγουσα την Τουρκίαν ή τα δικαιώματα της Τουρκικής κοινότητας εν Κύπρω.

Αι εις την Κύπρον ένοπλαι δυνάμεις αγωνίζονται προς απόκρουσιν της εισβολής.Υφιστάμενοι επίθεσιν, ως Έλληνες, πιστοί εις τα παραδόσεις της ιστορίας ημών, είμεθα υποχρεωμένοι να αμυνθώμεν. Θα το πράξωμεν εν επιγνώσει της ιστορικής ευθύνης έναντι του Έθνους ημών και εν τη βεβαιότητι ότι αι Ελληνικαί Ένοπλαι Δυνάμεις έχουν την ικανότηταν και την θέλησιν, όπως αποδείξουν ανά πάσαν στιγμήν εις πάντα επιτιθέμενον το άφρον της ενεργείας του.

Η Ελλάς ενόψει της δημιουργηθείσης καταστάσεως εκήρυξε γενικής επιστράτευσιν.Έλληνες διατηρήσατε την ψυχραιμίαν σας και την πίστιν εις το δίκαιον και το άφθαρτον της Ελληνικής φυλής και τας λαμπράς παραδόσεις της. Με πλήρη συναίσθησιν των ιστορικών στιγμών καλούμεθα άπαντες, όπως ανταποκριθούμε εις τας προσδοκίας και τα απαιτήσεις του Έθνους.

Ζήτω το Έθνος!».

Στην σύσκεψη επικράτησε ένταση, καθώς ο Ταξίαρχος διαπίστωσε μια αδυναμία στους αρχηγούς ναυτικού και αεροπορίας, Πέτρο Αραπάκη και Αλέξανδρο Παπανικολάου, να εκτελέσουν τις εντολές. Την ίδια στιγμή μπήκε στην αίθουσα ο απεσταλμένος του ΗΠΕΞ των ΗΠΑ Kissinger, Joseph Sicko, που παρακάλεσε να υπάρξει ηρεμία. Ο Ιωαννίδης περιέγραψε την σκηνή

«Ο Σίσκο, που πήρε το λόγο αμέσως μετά την είσοδό του στην αίθουσα του τρίτου ορόφου του Πενταγώνου όπου συνεδριάζαμε, μας ζήτησε να δείξουμε αυτοσυγκράτηση. Μας διαβεβαίωσε μάλιστα, ότι αυτός και ο Κίσινγκερ θα έπειθαν τους Τούρκους να αποχωρήσουν από την Κύπρο, τα επόμενα 24ωρα, αφήνοντας μια δύναμη περίπου 1.500 ανδρών για ενίσχυση της ΤΟΥΡΔΥΚ και της τόνωσης του ηθικού των Τουρκοκυπρίων. Γι’ αυτό και μας κάλεσε να αποφύγουμε κάθε πολεμική ενέργεια». Αμέσως ο ταξίαρχος σηκώθηκε και του είπε «Μας εξαπατήσατε, όπως κάνατε και προ ημερών, όταν μας υποσχεθήκατε ότι ο έκτος στόλος θα περιπολούσε στα στενά της Μερσίνας, ώστε να αποτρέψει τουρκική αποβατική ενέργεια!». Τότε σηκώθηκαν οι Γκιζίκης και Μπονάνος και μιλώντας στα αγγλικά απείλησαν πως εάν δεν φύγουν οι τούρκοι σε 24 ώρες, η Ελλάς θα έφευγε από το ΝΑΤΟ και θα κήρυττε πόλεμο στην Τουρκία. Ο Σίσκο αποχώρησε αμέσως για την Άγκυρα.  

                                                          (Πρωτοσέλιδα 21η Ιουλίου 1974)

23η Ιουλίου Ιωαννίδης τέλος:

Σε μια ακόμη σύσκεψη ο αρχηγός της αεροπορίας έριξε όλες της ευθύνες στον Ιωαννίδη και διαπληκτίστηκε μαζί του, με αποτέλεσμα ο Ιωαννίδης να αποχωρήσει και ουσιαστικά να «παραιτηθεί» από «δικτάτωρ». Βγαίνοντας όταν οι αρχηγοί του είπαν «θέλουμε εγγυήσεις πως δεν θα δημιουργήσετε πρόβλημα κύριε ταξίαρχε» εκείνος στάθηκε, τους κοίταξε και είπε «καλά δεν θα προβάλω αντίσταση», στάθηκε προσοχή χαιρέτησε στρατιωτικά και έφυγε. Ήταν το τέλος του Ιωαννίδη ως αρχηγού της χούντας, της οποίας το τέλος θα ερχόταν ένα 24ωρο αργότερα. Ο Γκιζίκης και οι αρχηγοί αποφάσισαν πως η χώρα χρειαζόταν πολιτική κυβέρνηση.

Όπως όλα έδειχναν θα ορκιζόταν κυβέρνηση υπό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, πρώην πρωθυπουργό, όταν έφυγαν οι πολιτικοί για να βρουν υπουργούς ο Ευάγγελος Αβέρωφ αισθάνθηκε αδιαθεσία και έμεινε πίσω. Ο ίδιος έθεσε στον Γκιζίκη την λύση του Κωνσταντίνου Καραμανλή ως πρωθυπουργού, λέγοντας πως «μόνο εκείνος είναι ικανός να δώσει λύση την κατάσταση». Ο Καραμανλής συνομίλησε με τον Γκιζίκη, που το διαβεβαίωσε πως ο στρατός θα πειθαρχήσει στις εντολές του και με τον αρχηγό αεροπορίας Παπανικολάου, ο οποίος του πρότεινε να του στείλει αεροπλάνο για να τον μεταφέρει στην Αθήνα αλλά ο Καραμανλής είπε «θα βρω εγώ».

24η Ιουλίου ώρα 00:00 Το τέλος της δικτατορίας:

Στις 12 τα μεσάνυχτα ο Καραμανλής έφτασε στην Ελλάδα με το αεροπλάνο του πρόεδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας Βαλερί Ζισκάρ Ντ' Εσταίν, στο αεροδρόμιο του ελληνικού, όπου τον περίμεναν χιλιάδες κόσμου με λαμπάδες και πανό. Η νέα κυβέρνηση ορκίστηκε στις 4:15 το πρωί υπό τον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ και υπό το βλέμμα του Πρόεδρου Γκιζίκη. Η λεγόμενη «κυβέρνηση εθνικής ενότητας» ανέλαβε σε καθεστώς στρατιωτικού νομού, επιστρατευμένου λαού, εισβολή στην Κύπρο και την Ελλάδα στα πρόθυρα πολέμου με την Τουρκία, τα μέτωπα ήταν πάρα πολλά και λύθηκαν εκείνο το καλοκαίρι.

Το καλοκαίρι εκείνο η Κύπρος χάθηκε, ο Καραμανλής αν και μπορούσε δεν βοήθησε στρατιωτικά το Νησί, οι συνομιλίες στην Γενεύη ναυάγησαν και ο τούρκικος στρατός κατέλαβε το 38% του νησιού. Ο Καραμανλής, ως αντίδραση για την παραβίαση της εκεχειρίας, ανακοίνωσε πως θα αποσύρει την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, στις 14 Αυγούστου 1974, πράξη που αποτέλεσε παγκόσμια είδηση. 

Σε πολεμικό συμβούλιο ο πρωθυπουργός αναφώνησε την, γνωστή πλέον, φράση «η Κύπρος κείται μακράν». Ο στρατιωτικός νομός αίρεται πανελλαδικά και απομακρύνονται στρατιωτικά τμήματα από την Αθήνα. Η επιστροφή στην δημοκρατία ήρθε όταν ανακοινωθήκαν εκλογές για τις 17 Νοέμβριου 1974. Ο Καραμανλής διατήρησε τον θεσμό του πρόεδρου και τον Γκιζίκη στην θέση του ως μεταβατικό Πρόεδρο, μέχρι την λύση του πολιτειακού.

Τον Σεπτέμβριο ξεκίνησαν να επιστρέφουν όλοι παλαιοί πολιτικοί από το εξωτερικό. Μεταξύ άλλων στις 23 Σεπτέμβριου νομιμοποιήθηκε το ΚΚΕ, πράξη που προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και από τον στρατό και από πολιτικούς. Εν τέλει όλοι το αποδέχτηκαν και άρχισαν να ιδρύονται τα πρώτα νέα κόμματα, μετά από 7 χρόνια.

17η Νοεμβρίου ελεύθερες εκλογές:

             

Στις εκλογές έλαβαν μέρος 8 κόμματα, η Νέα Δημοκρατία υπό τον Καραμανλή, η «Ένωση κέντρου νέες δυνάμεις» υπό τον Γ. Μαύρο, το ΠΑΣΟΚ υπό τον Α. Παπανδρέου, η Ηνωμένη Αριστερά υπό τον Ηλία Ηλιού, με τη συμμετοχή του ΚΚΕ, το Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κίνημα Ελλάδας, η «Φιλελεύθερη Δημοκρατική Ένωση» υπό τον Ιωάννη Ζίγδη και η Δημοκρατική Ένωση Κέντρου υπό τον Π. Γαρουφαλλιά. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος προσπάθησε να ιδρύσει κόμμα και να κατέβει στις εκλογές, ωστόσο η Κυβέρνηση τον έθεσε υπό κράτηση στην φυλακή και του το απαγόρευσε, ενώ και ο Άρειος Πάγος αρνήθηκε να εγκρίνει την συμμετοχή του στις εκλογές.

Τα αποτελέσματα έβγαλαν τετρακομματική βουλή ως εξής:

1ο Κόμμα «Νέα Δημοκρατία» με 54,37% και 220 έδρες

2ο Κόμμα την Ένωση Κέντρου νέες Δυνάμεις» με 20,42% και 60 έδρες

3ο Κόμμα το «ΠΑΣΟΚ» τρίτο με 13,58% και 20 έδρες

4ο Κόμμα την «Ηνωμένη Αριστερά» με 9,47% και 8 έδρες

Η Δημοκρατία επανήλθε μερικώς στην χώρα και το μόνο που έλειπε να λυθεί ήταν το πολιτειακό. 

22α Νοεμβρίου διακήρυξη Δημοψηφίσματος:

Πέντε μέρες μετά την ορκωμοσία της νέας Κυβέρνησης ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε την διενέργεια δημοψηφίσματος. Η Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή υιοθέτησε τη Συντακτική Πράξη της 1ης Αυγούστου 1974 και επανέφερε σε ισχύ το Σύνταγμα της 1 Ιανουαρίου 1952, χωρίς τις θεμελιώδεις διατάξεις, δηλαδή αυτές που αφορούσαν τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος ως Βασιλευομένης Δημοκρατίας. Η αναστολή των διατάξεων περί Αρχηγού Κράτους θα κρινόταν με δημοψήφισμα. 

Μέχρι το Δημοψήφισμα Αρχηγός του Κράτους συνέχισε να είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας του στρατιωτικού καθεστώτος, Στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης. Το ερώτημα ήταν Βασιλευόμενη Δημοκρατία ή Αβασίλευτη Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική;

Η εκστρατεία έγινε πάλι υπέρ του ΝΑΙ στο μεγαλύτερο ποσοστό ενώ, ο Κωνσταντίνος δεν ήρθε στην χώρα και έστελνε μηνύματα μέσω της τηλεόρασης υπερ του ΟΧΙ. Μέρος στην εκστρατεία έλαβαν οι Μάριος Πλωρίτης, Λεωνίδας Κύρκος, Φαίδων Βεγλερής και ο μετέπειτα πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης.

8η Δεκεμβρίου 1974 Βασιλεία τέλος:

Εκατομμύρια κόσμου ξεκίνησαν να συρρέουν στα εκλογικά τμήματα ανά την χώρα από τις 7 μέχρι τις 8 το βράδυ. Όλοι οι αρχηγοί ανακοίνωσαν πως θα σεβαστούν τα αποτελέσματα, πράγμα που δήλωσε και ο Κωνσταντίνος Β’ από την Ρώμη. Τελικά στις 10 το βράδυ ανακοινώνεται η μεγάλη είδηση. Στο δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου, το εκλογικό σώμα έβγαλε:

Εψήφισαν 4.719.494 άνθρωποι.

Υπέρ της Αβασίλευτης Προεδρευόμενης: 69,18%

Υπέρ της Βασιλευομένης: 30,82%

Άκυρα: 0,61%

Αμέσως μετά τα αποτελέσματα ο Καραμανλής δήλωσε σε γνωστό του «ένα καρκίνωμα αποκόπηκε σήμερα από το σώμα του έθνους». Ο κόσμος χάρηκε και ξεκίνησαν εορτασμοί σε όλη την χώρα. Την επομένη οι εφημερίδες έγραφαν με στόμφο, για το τέλος της Μοναρχίας. 

Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος παραδέχτηκε την ήττα του και δήλωσε, «Έλληνες και Ελληνίδες. Πιστός στη διακήρυξή μου, επαναλαμβάνω ότι προέχει η εθνική ενότητα χάριν της ομαλότητας, της προόδου και της ευημερίας της Χώρας και εύχομαι ολόψυχα οι εξελίξεις να δικαιώσουν το αποτέλεσμα που προέκυψε από τη χθεσινή ψηφοφορία». Ο Φαίδων Γκιζίκης παρέμεινε στην θέση του πρόεδρου μέχρι και τις 15 Δεκεμβρίου όταν επέβαλε την παραίτηση του την όποια έκανε δεκτή ο πρωθυπουργός, ευχαριστώντας τον για τις υπηρεσίες του.

Νέος προσωρινός Πρόεδρος ανέλαβε ο Μιχαήλ Στασινόπουλος, πρώην δικαστικός και βοηλάτης, μέχρι και τις 19 Ιουλίου 1975 όταν ορκίστηκε ως πρώτος Πρόεδρος ο Κωνσταντίνος Τσάτσος.