Τευτοβούργιος δρυμός: Η ξεχασμένη καταστροφή των Ρωμαίων

 

Σωτήρης Σουχλέρης

Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία υπήρξε παντοκράτηρα του κόσμου για πάνω από 3 αιώνες. Στο απόγειο της έφτανε, εδαφικά, από την Βρετανία μέχρι τον Τίγρη ποταμό.

Η Ρώμη όμως δεν θα μπορούσε να γίνει ποτέ η υπερδύναμη που ήταν χωρίς τις λεγεώνες της. Για χρόνια αυτή η καλοδουλεμένη στρατιωτική μηχανή φάνταζε ανίκητη, όμως πήρε την απάντησή της από τις γερμανικές φυλές το 9 μ.Χ.

Το παρασκήνιο:

Στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ, η Ρώμη εκτεινόταν ανατολικά του ποταμού Ρήνου ως τον ποταμό Έλβα στην ανατολική Γερμανία. Ωστόσο, η κατάκτηση των γερμανικών φύλων δεν είχε ολοκληρωθεί, με αποτέλεσμα να λαμβάνουν χώρα συχνά εξεγέρσεις. Το 7 π.Χ., το μεγαλύτερο μέρος της Βόρειας Γερμανίας είχε περάσει υπό ρωμαϊκό έλεγχο. Η φυλή των Χερούσκων εξεγέρθηκε το 1 π.Χ. και ο αυτοκράτορας Αύγουστος έστειλε τον λεγάτο Τιβέριο να τους καταστείλει.

                                                                  (Η Αυτοκρατορία το 9 μ.Χ.)

Ο Τιβέριος κατάφερε να κατατροπώσει τις φυλές και να επαναφέρει την τάξη στην επαρχία της Μεγάλης Γερμανίας, φέρνοντας παράλληλα πίσω πολλά λάφυρα. Ένα απ’ αυτά ήταν ο πρίγκιπας των Χερούσκων Αρμίνος. Ο νεαρός έζησε, εκπαιδεύτηκε και γαλουχήθηκε ως ρωμαίος και μάλιστα είχε ανέλθει στην τάξη των ιππέων, ενώ όταν ενηλικιώθηκε εντάχθηκε στον στρατό.

Μια θνησιγενής φιλία:

Εκεί ακολούθησε μια μέτρια καριέρα αξιωματικού μέχρι και το 7 μ.Χ. όταν και κλήθηκε να φύγει για την πατρίδα του, μαζί με τον νέο διοικητή Πόπλιο Κουϊντίλιο Βάρο. Ο Βάρος επιλέχτηκε για την θέση λόγο της θητείας του στην Ιουδαία. Η επαρχία αυτή θεωρούταν η πιο δύσκολη στον έλεγχο, όμως ο Βάρος κατάφερε να την ηρεμίσει και να κατευνάσει τους κατοίκους της. Σε μια εξέγερση σταύρωσε 2.000 ανθρώπους. Ο Οκταβιανός έμεινε ευχαριστημένος και αποφάσισε να του αναθέσει άλλη μια «δύσκολη» επαρχία.

Ο στρατηγός ζήτησε να πάρει μαζί του τον Αρμίνο, διότι πίστευε πως θα μπορούσε να τον χρησιμοποιήσει ως τοπικό άρχοντα υπό τις διαταγές της Ρώμης, έτσι ώστε να ελέγξει τους Γερμανούς. Οι δυο τους, μέχρι να φτάσουν στην νέα τους βάση, ανέπτυξαν μια φιλία και αλληλοθαυμασμό. Ο Στρατηγός έβλεπε έναν ικανότατο αξιωματικό και ο πρίγκιπας μια «πατρική» φιγούρα, κάτι που του έλειπε.      

                                                          (Η μορφή του Βάρου σε νόμισμα)

 Όμως τους πρώτους μήνες της διαμονής τους, ο Αρμίνος ήρθε αντιμέτωπος με την σκληρότητα και την βαρβαρότητα με την οποία φερόντουσαν οι Ρωμαίοι στον λαό του. Μετά από πολλές σκέψεις και συζητήσεις πήρε την απόφαση να κινηθεί εναντίον τους, με το προσωπικό του όφελος να παίζει μεγάλο ρόλο στην κρίση του.

Η ιδέα του στέμματος:

Οι ιστορικοί ακόμα διαφωνούν στο γιατί ο Αρμίνιος επέλεξε την σύγκρουση με τον Βάρο. Η κύρια θεωρεία είναι πως ο νεαρός πρίγκιπας είχε την φιλοδοξία να γίνει βασιλιάς των γερμανικών φυλών. Εάν κατάφερνε τους να ενώσει κάτω απ’ τις διαταγές του, θα μπορούσε να αυτοανακηρυχτεί αρχηγός τους, ένα αξίωμα που δεν υπήρχε μέχρι τότε.

Και όντως το σχέδιο του είχε βάση. Οι καταπιεσμένοι γερμανοί θα έβλεπαν στο πρόσωπό του έναν απελευθερωτή, έναν στρατηλάτη, έναν ισχυρό αρχηγό. Έτσι εάν νικούσαν και έδιωχναν τους Ρωμαίους θα συγκροτούσαν δικό τους κράτος. Και ποιος καταλληλότερος για την θέση του βασιλιά, απ’ αυτόν που τους οδήγησε στην ελευθερία; 

Ο Αρμίνιος προδότης; Αποκλείεται!:

Το καλοκαίρι του 9 μ.Χ. οι Ρωμαίοι εξάρθρωσαν ορισμένες επαναστατικές ενέργειες στην βόρεια Γερμανία, ανατολικά του ποταμού Βέζερ και ετοιμάζονταν να γυρίσουν στην βάση τους. Εκείνη την στιγμή του σχέδιο του Αρμίνιου μπήκε σε εφαρμογή. Αφού κατάφερε και ένωσε ορισμένες φυλές και συγκέντρωσε περίπου 15-19.000 άντρες, διέσπειρε φήμες για νέα εξέγερση στα νότια και ενημέρωσε τον Βάρο.

Ο Στρατηγός αποφάσισε να κινηθεί με όλη του την δύναμη, περίπου 30.000 άντρες, που αποτελούταν από 3 λεγεώνες, 6 κοόρτεις από υποτελείς φυλές και 3 ίλες ιππικού, για να διαλύσει τους «δήθεν» επαναστάτες. Λίγο πριν την αναχώρησή του τον επισκέφθηκαν ντόπιοι φύλαρχοι και του αποκάλυψαν τα σχέδια του φίλου του.

Ο Βάρος όμως δεν πίστεψε λέξη. Λέγεται πως πάνω στην συζήτηση φώναξε «το αποκλείω, είναι πιστός στην Ρώμη δεν υπάρχει περίπτωση να μας προδώσει!». Οι πιέσεις των φυλάρχων συνεχίστηκαν αλλά ο Βάρος επέμεινε μέχρι τέλους να κινηθεί προς νότο. Ο δρόμος για μια απ' τις μεγαλύτερες στρατιωτικές ήττες άνοιξε.

Ανελέητη σφαγή:

Το δρομολόγιο περιελάβανε την διέλευση του Τευτοβούργιου Δρυμού μιας δυσπρόσιτης – δασώδους – ελώδους και αχαρτογράφητης περιοχής, παντελώς άγνωστης στους Ρωμαίους με αποτέλεσμα η κίνηση να είναι δυσχερής. Ο εν λόγω δρυμός ευρίσκεται μεταξύ Άμστερνταμ, Ανόβερου και Κολωνίας.

Παρότι ο Αρμίνιος βρισκόταν συνεχώς, μαζί με τους ομοεθνείς του ιππείς που έλεγχε, δίπλα Ρωμαίους, ενεργώντας ως εμπροσθοφυλακή, σε κάποια στιγμή αποχώρησε με την δικαιολογία πως θα φέρει ντόπιους ιχνηλάτες για βοήθεια. Προς έκπληξη του Βάρου επέστρεψε με έναν στρατό 15-20.000 ανδρών και ξεκίνησε επιθέσεις.

 

(Ο Δρυμός σήμερα)

Ο Βάρος αιφνιδιάζεται αλλά δεν χάνει την ψυχραιμία του. Αποκρούει με επιτυχία τις πρώτες ενέδρες και καταδρομικές επιθέσεις των Γερμανών, όμως αρνείται να γυρίσει πίσω και δίνει εντολή για γρήγορη προέλαση. Οι λεγεώνες προχωρούν με βαρύ οπλισμό μέσα σε βάλτους και σκοτάδι ενώ οι Γερμανοί τους παρενοχλούν όλη νύκτα.

Την Τρίτη μέρα ξέσπασε ισχυρή καταιγίδα κάνοντας την διάβαση πιο δύσκολή, ενώ οι επιθέσεις πολλαπλασιάστηκαν. Επί πέντε ημέρες οι Ρωμαίοι έπεφταν θύματα αλλεπάλληλων ενεδρών και επιθέσεων, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν σχεδόν όλοι, ενώ πολλοί άνδρες από τις βοηθητικές κοόρτεις αυτομολούσαν προς τους συμπατριώτες τους.

Ο Βάρος αναγκάσθηκε προς το τέλος της μάχης να αυτοκτονήσει για να μην πιαστεί αιχμάλωτος, όπως και αρκετοί ακόμα αξιωματικοί. Ο Τάκιτος έγραψε ότι κάποιοι Ρωμαίοι δεν πέθαναν στη μάχη, αλλά θυσιάστηκαν στα πλαίσια θρησκευτικών τελετών των νικητών ή κρατήθηκαν ως σκλάβοι - χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ επιχειρούσε στον Άνω Ρήνο το 50, ο διοικητής Λεύκιος Πομπόνιος βρήκε άνδρες του Βάρου υποδουλωμένους για σαράντα χρόνια.

Βάρε δώσε μου πίσω τις λεγεώνες μου!

Ο Αρμίνιος, μετά την μάχη, έστειλε το κεφάλι του Βάρου στον αρχηγό των Μαρκομάνων, μια πανίσχυρη Γερμανική φυλή η οποία δεν συμμετείχε στην μάχη τηρώντας ουδέτερη στάση. Όμως ο φύλαρχος, φερόμενος ιπποτικά, το απέστειλε στην Ρώμη προκειμένου να ταφεί αξιοπρεπώς.

Τα νέα της ήττας, η καταστροφή τριών λεγεώνων και οι απώλειες σχεδόν 25.000 ανδρών, μαζί τους και άμαχοι, έφτασαν αρκετά γρήγορα στην Ρώμη και τον Αύγουστο. Λέγεται πως όταν πληροφορήθηκε την σφαγή ο αυτοκράτορας άρχισε να κτυπά το κεφάλι του στους τοίχους του παλατιού και να ουρλιάζει «Quintili Vare, legiones redde» δηλαδή «Βάρε δώσε πίσω τις λεγεώνες μου!».

Οι αριθμοί των λεγεώνων που χάθηκαν XVII – XVIII – XIX (17 – 18 – 19) αποσύρθηκαν και ουδέποτε χρησιμοποιήθηκαν στο μέλλον, παρά την ισχύουσα τακτική αναδόμησης των κατεστραμμένων λεγεώνων. Ο Αρμίνιος συνέχισε να μάχεται εναντίον των Ρωμαίων. Το όνειρό του όμως για ένωση των φυλών δεν ευοδώθηκε και ο ίδιος δολοφονήθηκε το 21 μ.Χ από τους συντρόφους του.

(Μνημείο του Αρμίνιου στο δάσος της σφαγής)

Μπορεί η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία να συνέχισε ακάθεκτη την ύπαρξή της, όμως δεν μπόρεσε ποτέ να διαγράψει την καταστροφή του Τευτοβούργιου Δρυμού, η οποία απέδειξε ότι ακόμα και οι γίγαντες μπορούν να νικηθούν.